pierwsze lata powojenne to okres bezpośredniej reakcji na przeżycia okupacyjne; we względnym pluralizmie toczyły się spory programowe wokół pojęcia realizmu między czasopismami umiarkowanymi (, z K. Wyką i A. Sandauerem), marksistowską "Kuźnicą" (S. Żółkiewski), katolickim (J. Turowicz, S. Kisielewski); do najważniejszych dokonań tych lat należały utwory z pogranicza eseju i dokumentu (Nałkowska, T. Borowski, A. Rudnicki), zawierające refleksję nad moralnym doświadczeniem okupacji (J. Andrzejewski, K. Filipowicz, P. Gojawiczyńska, J. Iwaszkiewicz, J.J. Szczepański, S. Szmaglewska, W. Żukrowski), podejmowano również polemikę z tradycją II Rzeczypospolitej, (T. Breza, Nałkowska, K. Brandys), tzw. proza inteligenckich rozrachunków demitologizowała postawy inteligencji (S. Dygat, Kisielewski); próbą ukazania racji niepodległościowego podziemia i ludowej władzy był Popiół i diament Andrzejewskiego, w poezji żywa była tradycja romantyczna (Broniewski, Słonimski), klasycystyczna (M. Jastrun, Staff, Ważyk, Miłosz), awangardowa (Przyboś), świetnie rozwijał swoją liryczną groteskę Gałczyński, wielką wagę miał debiut poetycki T. Różewicza; w dramacie pojawiły się metaforyczne Dwa teatry Szaniawskiego, sztuki R. Brandstaettera, J. Zawieyskiego, L. Kruczkowskiego; od końca lat 40. nasiliły się przejawy stalinizacji życia w Polsce, które objęły także literaturę, narzucono jej koncepcję realizmu socjalistycznego i zasady komunistycznej polityki kulturalnej; spory o kształt literatury pol. stłumiono administracyjnie, co było pochodną nasilonych represji wobec całej opozycji demokratycznej i Kościoła.
- ŻYDZI W POLSCE, pierwsi pojawili się...