socrealizm
kierunek w literaturze, kinematografii, sztukach plastycznych i architekturze od 1934 obowiązujący oficjalnie w sztuce radzieckiej, a od ok. 1950 również w innych krajach bloku socjalistycznego; w myśl założeń proklamowanych przez M. Gorkiego na Zjeździe Pisarzy w Moskwie (1934), dzieło sztuki powinno posiadać realistyczną formę oraz treść socjalistyczną, zgodną z ideami marksizmu i leninizmu, a więc służyć upowszechnianiu założeń partii. Zgodnie z doktryną nie miał być stylem, ale metodą twórczą; dla jego uzasadnienia odwoływano się gł. do pracy Stalina O polityce partii w dziedzinie literatury pięknej; pierwszymi teoretykami r.s. byli A. Łunaczarski i A.K. Woronski; wkrótce Żdanow rozszerzył postulat obowiązywania r.s. na wszystkie dziedziny twórczości artyst. Propagowano tematykę związaną z historią ruchu robotniczego, sojuszem robotniczo-chłopskim, pracą (zwł. fizyczną), zmianami zachodzącymi w kraju, ujarzmianiem przyrody przez człowieka, życiem rodzinnym; wymagano, aby dzieła były zrozumiałe dla mas i optymistyczne w swym wyrazie. W Polsce r.s. zaczął obowiązywać w polityce kulturalnej od 1949, ale już w 1955 nastąpiła jego erozja; po X 1956 pojawiał się niekiedy w formie postulatywnej w wypowiedziach polityków (1966 przemówienie Gomułki), ale bez odzewu ze strony twórców, a artyści pol., usiłujący wpisać się swoją twórczością w nurt r.s. (W. Woroszylski, K. Brandys, J. Andrzejewski w literaturze, A. Panufnik w muzyce, R. Cieślewicz, H. i J. Krajewscy, W. Fangor, A. Kobzdej w plastyce czy A. Ford w filmie) po 1956 odeszli od niego zupełnie; niektórzy artyści próbowali stworzyć własną koncepcję sztuki socrealistycznej, nie akceptowaną przez władze (A. Wróblewski). W architekturze okresu r.s. odrzucano wszelkie tendencje zachodnie i formy kosmopolityczne, których gł. wcieleniem miał być konstruktywizm; architektura nie miała polegać na pięknie czy elegancji form, lecz na wyrażaniu przez budynek siły i potęgi państwa (władzy); budowle i założenia architektoniczne cechuje monumentalizm, pompatyczność, osiowość i symetria, założenia urbanistyczne - szerokie arterie i wielkie place jako miejsca ogniskujące życie społeczne. W Polsce "sztandarowymi" realizacjami r.s. są w Warszawie Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa MDM (S. Jankowski, J. Knothe, J. Sigalin, Z. Stępińska, 1949-52), budynki rządowe w rejonie ul. Kruczej, np. gmach Ministerstwa Rolnictwa (J. Grabowski, S. Jankowski, J. Knothe, 1951-55) oraz Pałac Kultury i Nauki; także okolice placu Centralnego i budynki adm. kombinatu w Nowej Hucie (ob. dzielnica Krakowa), we Wrocławiu budynki adm. i mieszkalne w okolicach ul. T. Kościuszki.
SERBSKA LITERATURA, NIEMIECKA LITERATURA, BAGRIANA Elisaweta, TADŻYCKA SZTUKA, LITEWSKA LITERATURA, POLSKA. SZTUKA. SZTUKA PO 1945, POCHWALSKI, ŁOTEWSKA LITERATURA, PRODUKCYJNA LITERATURA, STĘPIŃSKI
- filmowy realizm socjalistyczny, filmy pol. z lat 1950-55,...
- realizm w literaturze, (łac. realis = rzeczywisty)...
- realizm w literaturze, kierunek polegający...