s.f.
fikcyjne i narracyjne przedstawienie w literaturze, filmie, tv i innych mediach wydarzeń związanych z rozwojem nauki oraz przyszłych wydarzeń dotyczących człowieka i ludzkości; wydarzenia te są wyjaśniane metodami paranaukowymi; najpopularniejsze tematy to podróże kosmiczne w przestrzeni i czasie, spotkanie z obcymi cywilizacjami, życie na innych planetach, kryzys technologiczny i ekologiczny na Ziemi w przyszłości; w literaturze elementy fantastyki, podróże w czasie i na inne planety pojawiają się już w babilońskim (1. poł. II tysiąclecia p.n.e.) czy w Prawdziwej historii Lucjana z Samosaty (ok. 160 n.e.); antyczne opowieści o dziwnych podróżach i dziwnych ludach wskrzesił w XIV w. franc. autor o ps. sir John Mandeville; innym źródłem s.f. jest utopia, opis imaginacyjnego lepszego świata i społeczeństwa, np. Republika Platona (IV w. p.n.e.) czy Utopia sir Thomasa More'a (1516); niezwykłe podróże wykorzystane zostały do celów satyrycznych przez ang. pisarza polit. i moralistę Jonathana Swifta (Podróże Gulliwera, 1726); elementy s.f. odnajdziemy w lit. romantycznej (tzw. powieść grozy Mary Shelley, Edward Bellamy, Nathaniel Hawthorne, Edgar Allan Poe); za twórcę gat. lit. s.f. uważa się jednak Francuza Julesa Verne'a (1828-1905), który tworzył powieści oparte na aktualnym stanie wiedzy, przewidział w nich z wielką dokładnością loty kosmiczne, wynalezienie łodzi podwodnych, helikopterów, klimatyzacji, pocisków sterowanych czy filmu; do rozwoju literatury s.f. przyczynili się także Anglicy: H.G. Wells (Wehikuł czasu, Wyspa Dr Moreau, Niewidzialny człowiek, Wojna światów, Pierwszy człowiek na Księżycu), A. Huxley (Nowy, wspaniały świat) i G. Orwell (1984); współcześnie do najwybitniejszych pisarzy tego gatunku zalicza się I. Asimowa (autor prac naukowych i m.in. cyklu Fundacja), R. Bradbury'ego (Kroniki marsjańskie, 451° Fahrenheita), Ph.K. Dicka (Człowiek z Wysokiego Zamku) i U.K. Le Guin (Lewa ręka ciemności), niezwykłą popularnością cieszy się cykl Diuna F. Herberta; w Polsce, jeśli pominąć wcześniejsze opowieści grozy, początek lit. s.f. wyznacza twórczość J. Żuławskiego (Na srebrnym globie); wybitną pozycję w skali międzynar. osiągnęło pisarstwo S. Lema (Solaris, Niezwyciężony, Powrót z gwiazd, Bajki robotów); popularnością cieszyły się niegdyś utwory K. Borunia i A. Trepki, a obecnie - A. Sapkowskiego. Temat s.f. jest nadzwyczaj popularny w produkcji filmowej i to od początku kina (1902 Podróż na Księżyc G. Mélisa); ważnym elementem filmowej s.f. są ekspresjonistyczne filmy R. Wienego (Gabinet Dr Caligari, 1919), F. Langa (Metropolis, 1926) oraz pierwsze amer. filmy grozy, wielokrotnie potem naśladowane: Frankenstein (1931), Dracula (1931) i Mumia (1932); filmy s.f. to często utwory wyłącznie rozrywkowe (np. cykl Allien); nowe możliwości otwiera technika komputerowa (np. Gwiezdne wojny G. Lucasa, Park jurajski i Zaginiony świat S. Spielberga). Wg rankingu amer. miesięcznika "The Wired", przeprowadzonego 2002 z udziałem międzynar. krytyków, lista 10 najlepszych filmów sf XX wieku przedstawia się następująco: Łowca androidów (1982, reż. Ridley Scott), Gattaca (1997, Andre Niccol), Matrix (1999, Andy i Larry Wachowski), Odyseja kosmiczna 2001 (1968, Stanley Kubrick), Brazil (1985, Terry Gilliam), Mechaniczna pomarańcza (1971, S. Kubrick), Obcy - ósmy pasażer Nostromo (1979, R. Scott), Chłopcy z Brazylii (1978, Franklin J. Schaffner), Park jurajski (1993, Steven Spielberg), Gwiezdne wojny (1977, George Lucas); 2003 w Seattle (USA) amer. multimiliarder Paul Allen sfinansował budowę Muzeum Science Fiction (wg projektu Franka Gehry'ego), gromadzącego m.in. rekwizyty głośnych filmów hollywoodzkich tego gatunku (od ekranizacji powieści J. Verne’a po czasy współczesne).
LE GUIN, ,
WELLS,
NORTON,
FIKCJA NAUKOWA,
PYNCHON,
SCOTT,
FANTASY,
JESCHKE,
