nie mająca szans realizacji i nie licząca się z rzeczywistością wizja idealnego, egalitarnego społeczeństwa; oparte na takiej wizji programy przeobrażeń społ.; gatunek literatury dydaktycznej przedstawiający idealne i sprawiedliwie zorganizowane społeczeństwo; nazwa od tytułu dzieła T. More'a Prawdziwie złota książeczka, równie pożyteczna, jak dowcipna, o najlepszym urządzeniu republiki i nowej wyspie Utopii (gr. ou topos = miejsce, którego nie ma), choć pierwsze u. znaleźć można w utworach staroż., m.in. Platona (Republika), Arystotelesa (pisma o państwie), Ksenofonta (Cyropedia); ideał teokratyczny reprezentował św. Augustyn (O państwie bożym); w czasach odrodzenia powstały Opactwo Telemy Rabelais'go, Nowa Atlantyda F. Bacona, Miasto słońca T. Campanelli, Historia Telemaka F. Fénelona; nowoczesne utopie lit. to: Ludzie jak bogowie H.G. Wellsa, Powrót do Matuzala G.B. Shawa, znaczna część dzieł współcz. literatury fantastycznej i fantastyczno-nauk.; przeciwieństwem utopii lit. jest antyutopia, utwór satyryczny, ośmieszający lub parodiujący zamysł utopijny; doszukać się jej można w Ptakach Arystofanesa, Gargantui i Pantagruelu Rabelais'go, Don Kichocie M. Cervantesa, Guliwerze J. Swifta, współcześnie zaś: Na srebrnym globie J. Żuławskiego, Nowy wspaniały świat A. Huxleya, Rok 1984 G. Orwella, Eden S. Lema; także: mrzonka, plan wzniosły, ale nierealny, fantastyczny.
UTOPIA
Nauki społeczne i humanistyka
MORUS, SANT'ELIA, SCIENCE FICTION, NOYES, ŻEROMSKI, POZYTYWIZM, EGALITARYZM, JEAN PAUL, FALANSTER, BLOCH Ernest