stworzona przez S. I. Witkiewicza. U jej podstaw tkwiło przekonanie o odrębności sztuki i potocznej rzeczywistości oraz wiara, że sztuka jest ostatnią szansą człowieka, zamienionego przez cywilizację w bezmyślną, sytą istotę - umożliwia mu powrót do wierzeń i mitów. Zdaniem Witkacego sztuka europ. przeżyła 2 katastrofy: staroż. Grecję i renesans, które stworzyły potworny ideał naśladowania natury, oderwały sztukę od metafizycznych źródeł. Jej głównym zadaniem powinno być umożliwienie człowiekowi przeżycia tajemnicy Istnienia przez uświadomienie bytu jako "jedności w wielości". W tym celu należy uwolnić sztukę od przyziemnych obciążeń, pojmować ją jako czystą formę, tzn. dostrzegać jej piękno w jedności czysto formalnej. Dlatego Witkacy nie uważał powieści za dzieło sztuki, buduje ona bowiem rzeczywistość fikcyjną, ale umotywowaną, nigdy nie uwalnia się od życiowego prawdopodobieństwa (Dlaczego powieść nie jest dziełem Sztuki Czystej). Szczególnie interesował go teatr, który najpełniej umożliwiał stwarzanie konstrukcji wielu dowolnych elementów: barw, dźwięków, słów i działań (Teatr). By uwolnić go od przyziemnych obciążeń, Witkacy stosował deformację jako podstawowy środek wyrazu. Swoją teorią odgrodził się od realizmu i naturalizmu, ale także od programu awangardy (zarzucał jej funkcjonalistyczne traktowanie sztuki) i prądów formalistycznych (nie interesowały się metafizyką).
- czysta forma, koncepcja ujawniła się...
- abstrakcyjna sztuka, w najszerszym znaczeniu...
- Witkiewicz Stanisław Ignacy, pseud. Witkacy, (1885-1939)