(1831)
powieść Stendhala, wktórej za wzór posłużyła pisarzowi autentyczna historia młodego nauczyciela, zgilotynowanego za oddanie dwóch strzałów do swojej zamężnej kochanki, opisana w"Gazette Tribunaux" w1827 r. Zamiarem autora było ukazanie realistycznego obrazu Francji wokresie restauracji (podtytuł powieści brzmi Kronika XIX w.), gdy ludziom plebejskiego pochodzenia, niezależnie od ich wartości osobistej, zamknięto drogę do awansu społ. Bohater, Julian Sorel, syn cieśli, zpomocą księdza zdobywa wykształcenie izostaje guwernerem wdomu pana de Renal, mera miasteczka Verrires. Przeciwnik porządku monarchicznego ireligii, admirator Napoleona, uwodzi panią de Renal, agdy zostaje zdemaskowany, wyjeżdża. Wstępuje do seminarium wBesançon ("czarne" triumfuje), następnie zostaje sekretarzem markiza de la Mole wParyżu. Tu ulega wdziękom Matyldy ("czerwone" zwycięża), córki markiza, spoglądającej tęsknym okiem wstronę minionej, nieobyczajnej epoki. Markiz, gotów zezwolić na ślub Matyldy zczłowiekiem niskiego stanu, nieoczekiwanie otrzymuje list, wktórym nakłoniona przez swojego spowiednika pani de Renal ("czarne" nie śpi) demaskuje Juliana jako pospolitego uwodziciela. Urażony wswej dumie młodzieniec udaje się pośpiesznie do Verrires, gdzie podczas mszy dwukrotnie strzela zpistoletu do byłej kochanki. Wwięzieniu odwiedzają go obie kobiety (pani de Renal przeżyła) ichoć czynią starania, by uratować Juliana, bohater ginie pod gilotyną. Matylda zabiera głowę kochanka, by ją pochować, apani de Renal umiera wtrzy dni po jego śmierci. Wpostaci Juliana dopatrywano się osoby autora - przeciwnika drobnomieszczańskiej moralności, głoszącego kult energii, woli iambicji, poszukującego wielkich namiętności. Filmowej adaptacji dzieła S. dokonał w1960 r. C. Autant-Lara; rolę Juliana Sorela zagrał G. Philipe.
- Stendhal, właśc. Henri Beyle, (1783-1842)
- osady morskie, skały osadowe nagromadzone...