wmit. gr. córka Zeusa iLedy, siostra Dioskurów, Kastora iPolydeukesa (Polluksa), Klytajmestry, żona Menelaosa, króla Sparty. Uważana za najpiękniejszą kobietę na świecie, stała się przyczyną wojny trojańskiej. Na temat jej narodzin istnieje kilka wersji mitu - wg najbardziej znanej H. wykluła się zjaja zniesionego przez Ledę, którą pod postacią łabędzia posiadł Zeus. Ziemski ojciec H., król Sparty Tyndareos, za radą Odyseusza postanowił, iż spośród wielu zalotników H. sama wybierze męża. H.wybrała Menelaosa. Afrodyta obiecała Parysowi, iż jeśli jej przyzna tytuł najpiękniejszej wśród bogiń, to otrzyma rękę H. Parys rozstrzygnął spór na korzyść Afrodyty, przybył do Sparty iwczasie nieobecności Menelaosa porwał H.i przywiózł do Troi. Wyprawa sprzymierzonych wojsk gr. pod wodzą Agamemnona wyruszyła pod Troję, by uwolnić H. Wojna trwała 10 lat, przez cały ten czas H. przebywała za murami miasta; lud jej nie znosił, uznając ją za przyczynę wojny, Hektor, Priam iHekabe traktowali ją przyjaźnie, gdyż wiedzieli, że wojna wybuchła za sprawą bogów. Po zdobyciu Troi przez Greków H. powróciła razem zmężem do Sparty. Istnieją także przekazy, wg których zParysem do Troi pojechała zjawa, stworzona przez rozzłoszczoną Herę, asamą H. Hermes odwiózł do Egiptu, gdzie po wojnie odnalazł ją Menelaos. WSparcie ina Rodos czczono H. jako boginię drzew (Helene Dendrytis), na Krecie jako patronkę wegetacji iprzyrody. Rysy ludzkie nadał jej dopiero Homer wIliadzie. Malarskie wizerunki H. widnieją na obrazach B. Gozzolego, Veronesego (1. poł. XVI w.). Motyw pobytu H. wEgipcie przedstawił Eurypides wdramacie Helena. Wliteraturze pol. libretto do Pięknej Heleny J.Offenbacha napisał J.Minkiewicz, akomedie Złota wieża iEpilog wEgipcie (1956-57), części składowe Trylogii trojańskiej, A.M.Swinarski.
Helena
Literatura powszechna