(1928-40)
wielowątkowa powieść M.Bułhakowa, wktórej nieustannie przeplatają się warstwy realistyczna (opis codziennego życia Moskwy) zfantastyczną imetafizyczną, współczesność ihistoria biblijna, humor irefleksja nad człowiekiem isztuką. Akcja rozgrywa się wlatach 30. wMoskwie, po której ulicach przechadza się diabeł Woland. Wraz ze swoją świtą, kotem Behemotem, Fagotem, Asasellem, Korowiowem, wiedźmą Helą, wywołuje wiele zamieszania wmieście, obnaża absurdy socjalistycznej rzeczywistości, demaskuje płytki ateizm, ujawnia ludzkie podłostki isłabość do pieniędzy. Asysta Wolanda zamieszkuje wdomu przy ul. Sadowej 302-A, gdzie zaczynają się dziać dziwne rzeczy. Małgorzata przyjmuje propozycję Wolanda izostaje królową wydanego przez niego balu, na którym pojawiają się szubrawcy, zabójcy iwszelkiej maści grzesznicy. Woland pomaga Małgorzacie odzyskać ukochanego Mistrza, zamkniętego wzakładzie psychiatrycznym. Mistrz jest pisarzem, jego powieść oPiłacie zPontu iJeszua Ha-Nocri (czyli Jezusie Chrystusie) stanowi autonomiczny składnik powieści ("powieść wpowieści"). Gdy okazuje się, że Mistrz iMałgorzata nie mogą zaznać szczęścia na ziemi, Woland przenosi ich do wieczności, gdzie Mistrz spotyka bohatera swej powieści - Poncjusza Piłata iuwalnia go od odwiecznych cierpień. Wszystkie poplątane wątki powieści wfinale splatają się ze sobą. M.iM. to dzieło otwarte na różne interpretacje: filoz., religijne, etyczne (walka dobra ze złem; diabeł jako ten, który czyni dobro; Poncjusz Piłat, prześladowca Jeszui Ha-Nocri, będący krzewicielem wyznawanych przez niego idei), estetyczne (nieśmiertelność dzieła sztuki), polityczne (opisywana historia stanowi parabolę stalinowskie-
go terroru, wktórym rzeczą zwykłą były ciągłe aresztowania, donosicielstwo,
uniżoność twórców, zamykanie jed-
nostek myślących odmiennie wzakła-
dach dla obłąkanych). Powieść wwersji okrojonej przez cenzurę wydana została wZSRR dopiero wlatach 1966-67, pełny tekst utworu opublikowano na Zachodzie w1973.
- Bułhakow Michaił Afanasjewicz, (1891-1940)