anonimowy utwór hiszp. z XVI w., opowiadający dzieje tytułowego Łazika (Łazarza), małego szelmy, włóczęgi i złodziejaszka, który służąc kolejno u dziada, księdza, szlachcica, zakonnika i oszusta, uczy się życia i walki o swoje dobro. Żywot zapoczątkował gat. w lit. zw. romansem łotrzykowskim, powieścią łotrzykowską lub romansem pikarejskim. Jego znamienne cechy to połączenie formy autobiograficznej z satyrą na współczesne obyczaje oraz awanturniczy charakter fabuły. Bohater, przeważnie złodziej, włóczęga, żebrak lub zabijaka żyjący na marginesie społ. (hiszp. picaro), kpiąc z norm moralnych i konwenansów, stanowił przeciwieństwo szlachetnie urodzonych herosów z romansów rycerskich. Przypuszcza się, że w swojej genezie r.ł. czerpał m.in. z arab. makamy. W XVII w. gat. ten uprawiali M. Aleman, M. Cervantes, V. Espinel, V. de Guevara, F. de Quevedo; poza Hiszpanią element łotrzykowski występuje w utworach m.in. D. Defoe, T. Smolletta, H. Fieldinga (Historia życia Toma Jonesa...); w XX w. do wzorów r.ł. odwołali się: T. Mann w Wyznaniach hochsztaplera Feliksa Krulla, J. Steinbeck w Tortilla Flat oraz S. Bellow w Przypadkach Augiego Marcha.
Żywot Łazika z Tormesu
Literatura powszechna