jeden z trzech podstawowych stanów skupienia materii. C.s. wykazuje określony kształt i objętość; każdy atom c.s. drga wokół ustalonego położenia równowagi, a w zależności od rozłożenia w przestrzeni atomów rozróżniamy c.s. krystaliczne i bezpostaciowe (amorficzne). C.s. krystaliczne mają strukturę uporządkowaną i tworzą duże kryształy (monokryształy) lub składają się z drobnych kryształów (budowa polikrystaliczna); kryształy wykazują zwykle anizotropię własności (zależność od kierunku) i mogą występować w różnych odmianach krystalograficznych oraz przemieniać się w inny stan skupienia (topnienie - zamiana w ciecz, sublimacja - zamiana w gaz oraz przemiany odwrotne - krystalizacja i resublimacja). C.s. bezpostaciowe mają nieuporządkowaną strukturę wewn., atomy w nich nie tworzą sieci krystalicznej, ciała bezpostaciowe nie wykazują anizotropii. Rzeczywiste c.s. nie są ciałami sztywnymi, lecz pod działaniem sił zewnętrznych w mniejszym bądź większym stopniu ulegają odkształceniom, tzn. następuje zmiana ich kształtu, objętości lub obie zmiany jednocześnie; c.s., które po usunięciu sił zewnętrznych wraca do pierwotnego kształtu i wymiarów, nazywamy ciałem sprężystym; jeżeli natomiast całe odkształcenie ciała wywołane siłami zewnętrznymi pozostaje po ustaniu działania tych sił, to ciało takie nazywamy ciałem plastycznym; większość c.s. do pewnej wartości siły zachowuje się jak ciało sprężyste, a powyżej tej wartości jak ciało plastyczne. Wśród c.s. liczną grupę stanowią także ciała kruche. Z uwagi na własności elektryczne c.s. dzieli się na przewodniki, półprzewodniki i izolatory (dielektryki); przewodnictwo elektryczne c.s. zmienia się wraz z temperaturą; ze wzrostem temp. przewodnictwo elektryczne przewodników maleje, zaś półprzewodników i dielektryków rośnie (w temp. niskich na odwrót: półprzewodniki praktycznie nie wykazują przewodnictwa, a przewodniki dużą przewodność); wiele przewodników w temp. bliskiej 0K wykazuje nadprzewodnictwo. C.s. mają bardzo zróżnicowane własności magnetyczne; z punktu widzenia tych własności, c.s. dzieli się na trzy podstawowe grupy: diamagnetyki - słabo odpychane przez magnes (niemetale i niektóre metale, np. Cu), paramagnetyki - słabo przyciągane przez magnes (większość metali, np. Al, i szereg soli) oraz ferromagnetyki - silnie przyciągane przez magnes (niektóre metale, np.: Fe, Co, Ni, oraz niektóre stopy metali). Ponadto wyróżnia się antyferromagnetyki i ferrimagnetyki. C.s. ze względu na różnorodność własności mają olbrzymie znaczenie praktyczne. Do tradycyjnych, powszechnie znanych ich zastosowań stale dochodzą nowe; wykorzystanie półprzewodników do budowy tranzystorów, prostowników, termistorów itp. umożliwiło rozwój elektroniki i techniki komputerowej; odkrycie szczególnych własności dielektryków spowodowało rozwój techniki laserowej, stosowanej coraz powszechniej w optyce, łączności, medycynie, geodezji i innych dziedzinach nauki i techniki; własności piezoelektryczne kryształów pozwalają mierzyć czas z ogromną dokładnością. Badaniem własności c.s. i ich zastosowaniami zajmuje się fizyka ciała stałego.
- ciało stałe, ciało w stałym stanie...
- POLIKRYSTALICZNE CIAŁO, ciało stałe składające...
- BEZPOSTACIOWE CIAŁO, ciało amorficzne