polityka polegająca na włączaniu się państwa w sprawy gospodarcze. W dziejach cywilizacji zach. rozróżnia się i. okresu merkantylizmu (XVI-XVIII w.), i. wojenny podczas I i II woj. świat. oraz i. współczesny (w większości krajów od Wielkiego Kryzysu 1929-33). Celem wczesnego i. było stworzenie dogodnych warunków rozwoju rodzimej gospodarki i uchronienie jej przed niszczącym wpływem konkurencji z zewnątrz. Państwo pomagało (interweniowało) wszelkimi dostępnymi metodami (bariery celne, wojny handlowe i kolonialne) w utrzymaniu już posiadanych i zdobyciu nowych rynków surowcowych i rynków zbytu. Równocześnie, dążąc do stabilizacji polityki gosp., ustanawiało i nadzorowało jednolite systemy miar i wag, porządkowało i regulowało systemy walutowe i kontrolowało obieg pieniądza, likwidowało stare przywileje cechowe na rzecz monopoli sprzedawanych nowo powstającym kompaniom handlowym. W 2 poł. XVIII w. w najwyżej rozwiniętych krajach Europy Zach. i. stał się przeżytkiem; państwo rezygnowało z polityki i. na rzecz liberalizmu gospodarczego. Odtąd przez prawie dwa stulecia państwo pełniło jedynie obowiązki tzw. stróża nocnego (ochrona przed wewn. i zewn. wrogami). Jedynie w opóźnionych gospodarczo krajach niemieckich państwo zachowało silną pozycję, ingerując w wiele (nawet intymnych) dziedzin życia. Odrębny charakter miał i. wojenny, zastosowany po raz pierwszy przez Niemcy w czasie I woj. świat., a wkrótce przejęty przez wszystkie walczące kraje. Zakres i. rozszerzono do nieznanego w historii poziomu w czasie II woj. świat. Władze utrzymywały ścisłą kontrolę cen towarów konsumpcyjnych i surowców, płac i ruchów ludności, produkcji i handlu. Po II woj. świat., zgodnie z zaleceniami teorii J.M. Keynesa, w większości krajów o gospodarce rynkowej wprowadzono politykę interwencyjną; państwo zmuszone było wziąć na siebie obowiązki gospodarza, gdyż stało się właścicielem wielu zbankrutowanych lub zniszczonych przedsiębiorstw; przeciwdziałając spadkowej stopie zysku podjęło własne inwestycje infrastrukturalne (w wielu przypadkach nierentowne, lecz konieczne dla kraju), mnożyło zamówienia rządowe w przem. zbrojeniowym, które przy trwającej 40 lat zimnej wojnie pozwalały na wysokie zatrudnienie i wzrost zysków w wielu dziedzinach gospodarki, łagodziły wahania koniunkturalne, zapewniały utrzymywanie wysokiego poziomu zatrudnienia, regulowanie cen i kierunków rozwoju produkcji. Radykalne ograniczenie polityki i. (zgodnie z zaleceniami monetarystów) nastąpiło w pocz. lat 80. w W. Brytanii (M. Thatcher, tzw. thatcheryzm) i w USA (prezydentura R. Reagana, tzw. reganomika), gdzie podjęto wysiłek zredukowania roli państwa w gospodarce.
- interwencjonizm, polityka polegająca...
- interwencjonizm państwowy, polityka ekon. państwa,...
- interwencjonizm państwowy, zespół środków oddziaływania...