umowa zawarta pomiędzy Stolicą Apostolską jako zwierzchnikiem Kościoła katolickiego a państwem, regulująca stosunki pomiędzy władzą kościelną a świecką. Pierwszą taką umową był k. wormacki (1122) z cesarzem niem. W Polsce odrodzonej prace nad. k. trwały od 1922, przyjęty został przez sejm 1925 180 głosami przeciw 110 po burzliwej debacie. Przeciw k. występowała część episkopatu, protestując przeciw zbyt małemu zakresowi zwrotu majątków zabranych Kościołowi przez zaborców. K. gwarantował Kościołowi niezależność od władz państwowych, swobodne wykonywanie władzy duchownej, sądownictwa, zarządzania majątkiem i zastrzegał swobodę porozumiewania się episkopatu z Watykanem; biskupom pozostawiono decyzje dotyczące mianowań nauczycieli religii w szkołach. Władze państwowe za sukces uznały dostosowanie nowych granic diecezji do granic odrodzonego państwa. K. z 1925 został 1945 zerwany przez rząd Polski Ludowej, powodem oficjalnym miały być zmiany w granicach diecezji dokonane przez Piusa XII po 1939, dostosowujące je do aneksji dokonanych przez III Rzeszę. Nowy k., zawarty pospiesznie 1993 przez rząd H. Suchockiej w okresie rozwiązania parlamentu, została przez Sejm odroczona.
KONKORDAT
Nauki społeczne i humanistyka
DALBOR Edmund, PIUS XI, URZĄD STANU CYWILNEGO, ŚLUB CYWILNY, FONTAINEBLEAU, POLSKA. LUDNOŚĆ. KOŚCIOŁY I ZWIĄZKI WYZNANIOWE - KOŚCIÓŁ KATOLICKI, GASPARRI, WATYKAN, LATERAŃSKIE TRAKTATY, PAŃSTWO KOŚCIELNE