największa organizacja wychowawcza dzieci i młodzieży w Polsce; utworzona 1918, zjednoczyła działające od 1911 w zaborach pomniejsze organizacje skautowe; ideał wychowawczy łączył wzory skautingu (metodykę jego pracy) z szeroko pojętym wychowaniem patriotycznym; do współzałożycieli ZHP należeli m.in. A. Małkowski, O. Drahanowska-Małkowska, J. Grodyński, E. Piasecki; oryginalnym pol. wkładem w ideę skautingu była organizacja zuchowa, wprowadzona z inicjatywy A. Kamińskiego; w skład ZHP wchodziły samodzielne organizacje Harcerek, Harcerzy (podział zniesiono 1948), Przyjaciół Harcerstwa; 1918 ZHP liczył 30 tys. czł., 1939 - 200 tys., stanowiąc trzecią co do liczebności organizację skautingu na świecie (od 1922 czł. Międzynar. Biura Skautów w Londynie); na czele ZHP w okresie międzywojennym stali m.in. T. Strumiłło, J. Haller, ks. J. Mauersberger, W. Sołtan, M. Grażyński; podczas okupacji ZHP działał na terenie kraju w konspiracji (Szare Szeregi) oraz na uchodźstwie (na terenie W. Brytanii funkcjonował Nacz. Komitet Harcerski); 1945 reaktywowany w kraju, nie poddał się naciskom ideologizującym i przekształceniom na wzór organizacji pionierskich, w rezultacie 1950 rozwiązany; 1956 reaktywowany, 1973-80 czł. Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży; ZHP prowadził m.in. akcje: Frombork 1001, Operacja Bieszczady 40, "Nieprzetarty Szlak" (dla dzieci niepełnosprawnych), doroczne alerty; 1980 liczył ok. 3 mln czł.; naczelnikami w okresie PRL byli m.in. Z. Zakrzewska, W. Kinecki, S. Bogdanowicz, A. Ornat; 1980 ujawnił się ostry kryzys programowy, powstało nawiązujące do tradycji międzywojennych Porozumienie Kręgów Instruktorskich im. A. Małkowskiego (1982 formalnie rozwiązane, następnie półlegalnie przekształcone w Ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej, od 1989 Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej); 1989-91 zmiany w programie, wśród celów: służba Bogu, Polsce i bliźnim, braterstwo z innymi ludźmi bez względu na rasę, narodowość, wyznanie, świadoma praca nad kształtowaniem własnego charakteru i osobowości; 1993 powrócono do tradycyjnego protektoratu prezydenta RP, 1996 przyjęty ponownie do Międzynar. Biura Skautów; zasady statutowe ZHP zawarte są w Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim, dla młodszych dzieci w Obietnicy i Prawie Zucha; symbolem przynależności jest krzyż harcerski, dla młodszych dzieci słoneczko zuchowe; działalność zorganizowana jest w gromadach zuchowych (dzieci 7-11 lat), drużynach harcerskich (11-15 lat), starszoharcerskich (15-19 lat) oraz w kręgach instruktorskich; 160 tys. czł. (2003).
- Związek Harcerstwa Polskiego, masowa, społ.-wychowawcza...
- Związek Harcerstwa Polskiego, ideowa organizacja młodzieżowa...
- ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO W NIEMCZECH, organizacja harcerstwa...