system policyjno-wojskowej administracji sprawowanej przez III Rzeszę na terytorium RP w wyniku agresji IX 1939 i podziału państwa polskiego przez Niemcy i ZSRR (na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 VIII oraz układu "o przyjaźni i granicy" z 28 IX 1939); Niemcy zajęli prawie 190 tys. km2 - ok. 48% obszaru Polski z ponad 21 mln mieszk.; łamiąc prawo międzynar. wcielili Górny Śląsk, Zagłębie Dąbrowskie, Zaolzie, Wielkopolskę, Pomorze, część Mazowsza i Kujaw (92 tys. km2 z ok. 10 mln mieszk.) do III Rzeszy, na reszcie terytorium utworzyli X 1939 Generalne Gubernatorstwo (Generalna Gubernia z siedzibą władz w Krakowie) obejmujące ok. 95 tys. km2 z 11,5 mln mieszk.; GG dzieliło się na 4 dystrykty: krakowski, lubelski, radomski i warszawski; po agresji na ZSRR w niem. władaniu znalazła się reszta terytorium II RP, z czego Białostockie włączono do Niemiec, z wsch. Małopolski utworzono dystrykt galicyjski zwiększając obszar GG do ok. 145 tys. km2 z 16,6 mln mieszk., a inne ziemie wcielono do komisariatów Rzeszy Ukraina i Wschód. Okupant zlikwidował wszędzie administrację polską, życie polityczne, organizacje społeczne i kulturalne, szkolnictwo wyższe i ogólnokształcące średnie; na obszarach wcielonych do Rzeszy prowadzono brutalną germanizację (likwidacja polskiego szkolnictwa, nabożeństw, zakaz używania języka), część ludności wywieziono do GG lub pracy przymusowej w Rzeszy, pozostałych zmuszono do podpisywania niem. listy narodowościowej (Volksliste); GG traktowano jak rezerwuar kolonialnej nisko kwalifikowanej siły roboczej na rolniczo-surowcowym zapleczu Rzeszy; próbowano oddziaływać w duchu ideologii hitlerowskiej, zwł. przez tzw. prasę gadzinową i filmy; bezwzględnym terrorem policji wspieranej przez oddziały SS i Wehrmachtu zwalczano polską konspirację i partyzantkę zbrojną; w akcjach pacyfikacyjnych (na zasadzie zbiorowej odpowiedzialności) uderzano w różne grupy społeczne, począwszy od inteligencji (XI 1939 aresztowanie 183 profesorów akademickich w Krakowie); dokonywano masowych egzekucji (jak w Palmirach), zsyłano do obozów koncentracyjnych; Żydów zamknięto w gettach, od 1942 mordując w obozach - zwł. Auschwitz, Chełmno, Majdanek, Sobibór, Treblinka; 1942-43 z Zamojszczyzny wysiedlano Polaków (ok. 110 tys. osób z 297 wsi), osadzając Niemców; w przemyśle prowadzono gospodarkę rabunkową, rolnictwo obłożono kontygentami, do niewolniczej pracy w Niemczech wywieziono (z całej Polski) ok. 3 mln osób; wywożono lub niszczono dobra kultury; ustalono głodowe racje żywności (1941: dziennie dla Polaków ok. 700 kalorii, dla Żydów 400, dla Niemców ponad 2300); terrorowi niem. społeczeństwo przeciwstawiało się konspiracją zbrojną i przez bierny opór.
NOWAK-PRZYGODZKI, ZERBE, ZBRODNIE HITLEROWSKIE W POLSCE, JUNOSZA-STĘPOWSKI, NOWY TOMYŚL, LEŻAJSK, ZWIĄZEK NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO, ŚLIWIAK, PELTZ, JARACZ
- ŻYDZI W POLSCE, pierwsi pojawili się...
- BARTOSZEWSKI Władysław, (ur. 1922)