herezja, za której pierwszego głosiciela uważa się mnicha z Brytanii, Pelagiusza (ok. 354 - ok. 418), ograniczającego konsekwencje grzechu pierworodnego tylko do Adama; istota jego doktryny daje się sprowadzić do wiary w osobistą odpowiedzialność człowieka i jego zdolność do unikania grzechu dzięki wolnemu wyborowi; chociaż nie przeczył wyraźnie, że ważna jest pomoc Boga, to utrzymywał, że chrześcijaninem czyni człowieka nie przyjęcie chrztu, lecz przestrzeganie zasad moralnych; łaska boża nie jest niezbędna, każdy bowiem nosi w sobie zalążki wszystkich cnót. P. szerzył się gł. w kontekście sporu o zbawienie zmarłych nowo narodzonych dzieci, które nie zostały ochrzczone; oficjalna doktryna ("Poza Kościołem nie ma zbawienia" - św. Cyprian) skazywała ich dusze na męki piekielne; p. z czasem ewoluował stanowiąc dla Kościoła zagrożenie, pośrednio bowiem pozbawiał go znaczenia, skoro zbawienie każdy sam bez jego pomocy mógł sobie zapewnić. Łagodną formę p. określa się jako semipelagianizm (łaska spełnia tylko funkcje pomocnicze w osiąganiu zbawienia i nie jest konieczna). Choć po synodzie w Orange (529) łaskę uświęcającą uznano za dogmat, to kwestia jej roli powracała w sporach teologicznych, a zarzut pelagianizmu pojawiał się często, zwł. w stosunku do tych, którzy kwestionowali nauczanie o łasce św. Augustyna (o co niekiedy oskarżano np. jansenistów).
- CELESTYN I, (?-432) – papież;...
- PASCHAZY, święty (?-po 511)
- FAUSTUS, święty (?-ok. 403)