promieniowanie rentgenowskie lub γ oraz kaΏde promieniowanie składające się z cząstek jonizujących bezpośrednio lub pośrednio (jonizacja ta jest efektem pochłaniania przez materię energii niesionej przez p.j.); cząstki jonizujące bezpośrednio to cząstki naładowane (elektrony, protony, miony, mezony, cząstki α) o energii wystarczającej do wywołania jonizacji ośrodka; cząstki jonizujące pośrednio to cząstki nie naładowane (neutrony, fotony) o energii wystarczającej do wyzwolenia cząstek jonizujących lub wywołania reakcji jądrowej; ilościowe i jakościowe skutki działania p.j. na ośrodek zależą od rodzaju i właściwości promieniowania (energii, masy i ładunku cząstek) oraz właściwości ośrodka. Produkty pierwotnych reakcji chem. zachodzących wskutek pochłaniania p.j. przez materię, szczególnie wolne rodniki i wzbudzone atomy lub cząsteczki, wykazują dużą zdolność wchodzenia we wtórne reakcje chem. W ciałach stałych p.j. wywołuje trwałe defekty sieci krystalicznej i inne zmiany (np. materiały konstrukcyjne poddane działaniu p.j. stają się twarde i kruche), w polimerach zmianę ich struktury i wiązań, co ma wpływ na ich własności; p.j. działające na organizmy żywe (w zależności od dawki promieniowania) może spowodować chorobę popromienną, zmiany genetyczne lub białaczkę i in.; wrażliwość tkanki na p.j. wzrasta wraz z liczbą zachodzących w niej podziałów komórkowych i jest tym wyższa, im mniejsze jest zróżnicowanie tkanki; źródłami p.j. są: aparaty rentgenowskie, akceleratory cząstek naładowanych, reaktory jądrowe, izotopy promieniotwórcze i promieniowanie kosmiczne; współczesne badania podważają jego szkodliwość dla organizmów (z wyjątkiem dawek o b. wysokim stężeniu), a nawet wskazują - dzięki zjawisku tzw. hormezy radiacyjnej - na jego pozytywny wpływ na organizm człowieka, pobudzający mechanizmy naprawcze w komórkach (u osób napromieniowanych odnotowano m.in. spadek zachorowań na raka tarczycy i białaczki).
- promieniowanie jonizujące, promieniowanie wysokoenergetyczne,...
- źródła promieniowania jonizującego, urządzenia lub substancje...
- detektory promieniowań jądrowych, urządzenia służące...