(gr. eunouchos - strażnik łoża)
(1) mężczyzna pozbawiony jąder przed okresem dojrzewania; (2) każdy mężczyzna pozbawiony jąder w wyniku specjalnego zabiegu. E. jest pojęciem wywodzącym się z języka greckiego i oznacza kogoś pilnującego łóżka. Kastracja pełna obejmowała usunięcie członka i jąder, ale częściej była praktykowana kastracja ograniczająca się do usunięcia jąder. Okaleczenie siebie (autokastracja) było w niektórych kulturach wyrazem ekstazy religijnej. Spotyka się ją u kapłanów bogini Kybele, którzy w stanie ekstazy odcinali sobie za pomocą kamiennego noża członek i nosili go w czasie procesji. Od II w. nasiliła się liczba samokastracji w chrześcijaństwie. Motywem kastracji były dosłownie rozumiane słowa Chrystusa o odcięciu członka ciała, będącego źródłem grzechu, ponieważ ówczesny model ascezy był nastawiony antyseksualnie, nic zatem dziwnego, że odcinano tę część ciała. Sobór w Nicei w IV w. postanowił położyć temu kres. Po soborze ukazały się zalecenia, że osobą wyświęconą na kapłana może być tylko pełnowartościowy biologicznie mężczyzna. Poddawanie się kastracji z motywów religijnych stało się masowe w sekcie skopców ("białe gołębie") powstałej w XVIII w. w Rosji. Kastracja polegała u mężczyzn na dokonaniu tzw. "małej pieczęci", tj. usunięcia samych jąder oraz "wielkiej pieczęci", tj. usunięcia członka i jąder. U kobiet należących do tej sekty kastracja polegała na zniekształcaniu piersi i sromu. Zdarzały się w historii również kastracje z motywów pozareligijnych, np. u homoseksualistów, transseksualistów, niektórych przestępców seksualnych, chorych psychicznie, którzy wymuszali je prośbami na otoczeniu. Kastracja przymusowa jest najczęściej spotykana w historii. Znany był nieszczęśliwy przypadek Sporusa, którego kazał okaleczyć Neron. Zakochany do nieprzytomności chciał przeobrazić go w kobietę. Inna znana historia to Abelard i Heloiza. Kastrowano w Europie chłopców w celu wyuczenia ich na śpiewaków. Proceder ten zakończył się w 1878 r., kiedy papież Leon XIII wydał zakaz kastracji. Do tego czasu w większości chórów znajdowali się kastraci, urzekając słuchaczy podobno niepowtarzalnym głosem. Kastracja znana była w Chinach, narządy płciowe usuwano jednym sierpowatym cięciem. E. dostarczano na dwór cesarski, "produkcją" ich zajmowało się miasto Ho--chien-fu. Trwało to kilka wieków aż do czasów nowożytnych. Najbardziej popularna była kastracja w kulturze islamu. Dotyczyła tysięcy chłopców chrześcijańskich. W Stambule na początku XX w. było 2000 kastratów. W niektórych haremach było kilkuset kastratów, niektórzy z nich osiągali wysokie stanowiska oraz majątek. Kastrację spotyka się również w wielu tzw. kulturach prymitywnych, u których miała znaczenie wojenne. Kastrowano wroga, a usunięte członki niesiono triumfalnie jako trofeum. Jeżeli bliżej przyjrzeć się historii kultur, to okazuje się, że lęk przed kastracją, kompleks kastracyjny ma swoje uzasadnienie. Celem kastracji w islamie było dostarczenie do haremów strażników pozbawionych pożądania, zdolności współżycia seksualnego, zatem "bezpiecznych" dla właściciela haremu. Kastracja dokonana w młodym wieku, poza nielicznymi przypadkami, rzeczywiście wiązała się z impotencją. Jeśli jednak została dokonana w późniejszym wieku, to zachowana była zdolność do współżycia i niektórzy kastraci chwalili sobie swoje zajęcie.
- eunuch, 1. „chłopiec oceniany...
- EUNUCH, rzezaniec, kastrat
- strzeż się przed nami, eunuchami, ‘żartobliwa pogróżka’...