drugi okres mezozoiku, trwający od 180 do 135 mln lat temu; dzieli się na 3 epoki: lias, dogger i malm; na przełomie wcześniejszego triasu i jury zaczęły się ruchy górotwórcze (kimeryjskie); w Polsce na powierzchni utwory jurajskie występują na obrzeżu G. Świętokrzyskich, na Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej oraz w Karpatach; w głębokim podłożu są na terenie prawie całego kraju. W okresie tym istniała bogata roślinność, sięgająca obu biegunów Ziemi; nagonasienne: iglaste, miłorzębowe, sagowce, benetyty, paprocie nasienne i kajtonie; paprotniki: rozmaite rodzaje paproci, zwł. cienkozarodnikowych, skrzypy i widłaki; ponadto wątrobowce, grzyby oraz glony (okrzemki, ramienice, zielenice, krasnorosty i brunatnice). Fauna: wśród bezkręgowców bujny rozwój amonitów i belemnitów; z kręgowców - gady, które opanowały wszystkie środowiska; w faunie lądowej liczne owady; ssaków jeszcze niewiele, wyłącznie formy drobne; pod koniec okresu pierwsze praptaki (archeopteryks).
kanton szwajcarski w górach tej nazwy, przy granicy franc.; 843 km2, 67 tys. mieszk. (1993), stol. Delémont; francuskojęzyczny; hodowla bydła, uprawy roślin pastewnych, pszenicy, ziemniaków; przem. maszynowy, produkcja zegarków; utworzony 1978 z części kantonu berneńskiego.
średnie góry we Francji i Szwajcarii, ciągną się łukiem dł. 250 km od Alp Sabaudzkich do doliny Renu; od Alp oddziela je Wyżyna Szwajcarska; stromo opadają w dolinę rzeki Aare i ku jeziorom: Genewskiemu, Neuchâtel, Biel, zaś stopniami w stronę Burgundii; wysokość do 1723 m (Crt de la Neige); zbudowane z margli i wapieni jurajskich, sfałdowanych w orogenezie alpejskiej; rzeźba krasowa; dolne piętro: lasy bukowe z dębem i grabem, powyżej 700 m jodła i świerk, ponad 1400 m - hale; gospodarka leśna, hodowla bydła, turystyka.
ZAUROPODY, ALPIDY, PARYSKI BASEN, ŁUSKOSKÓRE, KAJTONIE, MEZOZOIK, NEUCHÂTEL, TEROMORFY, DIPLODOK, ŁOPUSZAŃSKIE WZGÓRZA