rozległy system górski w Azji środk., sięgający od Uzbekistanu na zach. (od G. Ałajskich) przez Kirgistan i Kazachstan, po Chiny na wsch. (Dżungarski Ałatau); dł. ok. 2500 km; najw. szczyty: Pik Pobiedy 7439 m i Chan-Tengri 6995 m; dzieli się na T. PÓŁNOCNY (G. Kirgiskie, Kungej Ałatau, Zailijski Ałatau); T. ZACHODNI (Tałaski Ałatau, Kara-tau, G. Czatkalskie), T. WSCHODNI (część płn. Borohoro, Iren-chabyrga, Sandżi Muztau; część płd. Chałyk-tau, Kokteke-tau, Borohotan) oraz T. CENTRALNY (pasma Terskej Ałatau, G. Fergańskie, Kokszaał-tau); sfałdowany w orogenezach kaledońskiej i hercyńskiej, zrównany i wypiętrzony w trzeciorzędzie; grzbiety zbudowane z łupków, piaskowców, wapieni, marmurów, gnejsów, granitów; pasma podzielone dolinami i tektonicznymi kotlinami (najgłębsza: Turfańska 154 m p.p.m.); charakterystyczne rozległe zrównania rzeźby terenu na sporych wysokościach zw. syrtami. Klimat suchy, wybitnie kontynentalny; u podnóży w styczniu od -10 do -15oC, w lipcu 22-25oC; roczna suma opadu od 300 mm na wsch. do 800 mm na płn. i zach.; powyżej 3600-4450 m wieczne śniegi i lodowce; najw. zlodowacenie obejmuje pow. 16 500 km2; największy lodowiec dł. 61 km Płd. Inylczek zajmuje pow. 567 km2; obszar źródłowy Syr-darii, Narynu, Czu, dopływów Tarymu, Ili; liczne jez., największe Issyk-kul (6200 km2), Son-kul, Czaty-kul, Bagrasz-kul. Roślinność w dolnych partiach pustynna lub stepowa, powyżej lasy liściaste (z licznymi gat. drzew owocowych, m.in. jabłoni i orzechów), przechodzące w zbiorowiska krzewiaste i łąki subalpejskie; rezerwaty m.in.: Issykkulski, Ałmaacki, Czatkalski, Sary-Czelecki, Besz-Aralski; złoża ropy naft., rud żelaza i metali nieżelaznych, węgiel, fosforyty; zaludnienie rzadkie, tylko w dolinach i u podnóży gór.
- Tien-szan, pasmo górskie wcentralnej...
- INYLCZEK POŁUDNIOWY, największy masywu...
- DŻUNGARSKA KOTLINA, kotlina w płn.-zach.(...)