w starożytności jedno z państw w płd. Mezopotamii (ob. płd. Irak), między XVIII a VI w. p.n.e. okresowo dominujące; ludność pochodzenia semickiego, gł. ośrodek (od którego nazwa) - znane od III tysiąclecia m. Babilon nad Eufratem; 1792-1755 p.n.e. jego władcą był Hammurabi, który łącząc wielokrotne zmiany sojuszy z podbojami zbudował imperium sięgające od Sumeru po granice Syrii - to tzw. państwo starobabilońskie przetrwało do 1595 p.n.e. (zdobycie Babilonu przez Hetytów); powszechnie znanym zabytkiem z tej epoki jest Kodeks Hammurabiego- w istocie spisany ku chwale władcy zbiór jego rozstrzygnięć sądowych; z tego samego okresu pochodzi epos o Gilgameszu. Nazwa B. pojawia się w XV w. p.n.e., kiedy to płd. Mezopotamia dostała się we władanie Kasytów, ludu nieznanego pochodzenia; to tzw. kasyckie królestwo Babilonu istnieje od poł. XVI w. do 1160, kiedy to - osłabione już klęską w wojnie z Asyrią - zostaje podbite przez Elamitów. Z okresu kasyckiego pochodzi poemat Enuma elisz oraz charakterystyczne dla sztuki babilońskiej kudurru. Po okresie związanego z najazdami Aramejczyków zamętu w Mezopotamii (stąd nieliczne tylko świadectwa o tym okresie) B. od poł. XI w. p.n.e. istnieje jako niewielkie państewko utrzymujące się z handlu i rolnictwa, podporządkowane na przemian Asyrii lub władcom pochodzenia chaldejskiego. 689 p.n.e., po kilkuletnim buncie przeciw Asyryjczykom, Babilon zostaje przez nich zdobyty i splądrowany (wywieziono nawet posągi bogów), a mieszkańcy wysiedleni; wkrótce jednak miasto odbudowano na polecenie władców Asyrii, zwrócono też posągi bogów. W ostatniej ćwiartce VII w. p.n.e., wykorzystując spory dynastyczne w Asyrii, B. odzyskała samodzielność pod rządami Chaldejczyka Nabopalasara; zmiana układu sił doprowadziła 614 do zdobycia przez Babilończyków m. Aszur (stol. Asyrii) i wkrótce do całkowitej likwidacji państwa asyryjskiego; hegemonem regionu zostało państwo nowobabilońskie, które pod panowaniem Nabuchodonozora II (604-562) podbiło większą część Mezopotamii, Syrię, Palestynę (zburzenie świątyni, deportacja mieszk.); następcy Nabuchodonozora II doprowadzili jednak do upadku B., którą 538 p.n.e. zaanektowali Persowie. Swoją pozycję zachowało tylko miasto Babilon, które zarówno wcześniej dla Asyryjczyków, jak dla Persów było ważnym centrum rel., kult. i naukowym, o randze daleko wykraczającej poza granice Babilonii babilońska sztuka).
AKARKUF, ENLIL, MEZOPOTAMII MUZYKA, MARDUK, KALENDARZ, LUTOWANIE, EBLA, UCZTA BALTAZARA, SARGON II, HYDROTECHNIKA
- Babilonia, stolica semickiej Babilonii,...
- Babilonia, państwo semickie w pd.(...)
- NEBOKADNEZAR II, .