Śląsk Zaolziański, Śląsk za Olzą
od ok. 1920 polskie określenie części Śląska Cieszyńskiego (powiaty: czeskocieszyński, frysztacki, frydecki) przyznanej po 1918 Czechosłowacji; w znacznej mierze zamieszkane przez ludność polską, dominującą w wielu gminach (1910 spis ludności wykazał 164 tys. Polaków, 37 tys. Czechów i 25 tys. Niemców, 1921 - ok. 95 tys. Polaków). XI 1918 władze lokalne: polska Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego i czeski Narodni Výbor tymczasowo podzieliły Śląsk Cieszyński wg kryterium etnicznego; nie uznał tego rząd czechosłowacki i zażądał wycofania polskich wojsk poza rz. Białą; po odmowie nocą 26/27 I nakazał atak, zmuszając Polaków do wycofania się; II 1919 w Paryżu państwa Ententy przeprowadziły parafowanie nowej linii demarkacyjnej do czasu projektowanego plebiscytu; VII 1920 (gdy Warszawie zagrażali bolszewicy) Rada Ambasadorów zrezygnowała z plebiscytu, arbitralnie przyznając Z. Czechosłowacji; 1918-38 na Z. działały polskie szkoły, organizacje, partie polit., ludność spotykały jednak częste szykany czeskich władz i organizacji (polskie MSZ w latach 30. wygrywało propagandowo te konflikty); po układzie monachijskim rząd polski wymusił oddanie - 2 X 1938 wojska pol. pod gen. W. Bortnowskim zajęły obszar 906 km2 z 258 tys. mieszk.; usunięto za granicę ok. 20 tys. Czechów (i część Niemców), zwalniano ich z pracy i poddawano innym szykanom; przeciwstawiała się temu czeska organizacja konspiracyjna Slezský odboj; po agresji niem. na Polskę Z. inkorporowano do Rzeszy; 1945 mimo polskich zabiegów przywrócono granice sprzed X 1938; władze czeskie dyskryminowały teraz Polaków, zwł. aktywnych po przyłączeniu Z. do Polski; równocześnie jednak istniały szkoły państwowe z polskim językiem nauczania, po 1948 wznowiły działalność niektóre polskie organizacje; 1991 liczbę Polaków na Z. szacowano na ok. 45 tys.
- Zaolzie, potoczna nazwa części...
- Śląsk Cieszyński, 1291-1653 odrębne księstwo...
- LATINIK, Franciszek (1864-1949)...