(Egipt)
miasto w płn. Egipcie, u ujścia zach. odnogi delty Nilu do M. Śródziemnego, między morzem a jez. Marjut; 3,4 mln mieszk. (1995); zał. 332 p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, od 311 p.n.e. stol. Egiptu; największe centrum handlowe świata staroż., jeden z gł. ośr. hellenistycznej nauki i kultury (słynna Biblioteka, licząca 700 tys. zwojów papirusu, stanowiąca część Muzeionu, najstarszego na świecie instytutu nauk.; spalona 640 przez kalifa Omara); do 7 cudów świata zaliczano latarnię morską na w. Faros (wys. ok. 100 m, połączoną molem z miastem, zniszczoną przez trzęsienie ziemi w XIV w.); w okresie rzymskim drugie co do znaczenia miasto imperium (ponad 1 mln mieszk.); od IV w. siedziba patriarchatu; od 642 w rękach Arabów, od 1517 - Turków, za panowania których utraciła znaczenie; 1798 podczas wyprawy Napoleona była tylko osadą rybacką; ponowny rozwój po otwarciu Kanału Sueskiego (budowa nowego portu i nowego m.), w okresie rządów wicekróla Muhammada Ali; podczas II woj. świat. baza marynarki bryt.; ob. drugie po Kairze miasto Egiptu z rozwiniętym przemysłem i handlem, nowoczesnym portem, międzynar. lotniskiem, uniwersytetem; najpiękniejsza trasa miasta, bulwar nadmorski Corniche (dł. 20 km) łączy Pałac Ras es-Tin (do 1952 siedziba ostatniego króla egip. Faruka) z pałacem Montazah; z antycznych zabytków zachowały się: Sarapeum z III w. p.n.e., kolumna Pompejusza, katakumby Kom es-Szukafa (I-II w.), ruiny amfiteatru i łaźni rzym., odsłonięte i rekonstruowane przez pol. archeologów, podziemna cysterna na wodę An-Nabih; archeolodzy z Centrum Archeol. Śródziemnomorskiej UW (pod kierownictwem dr Grzegorza Majcherka) w pobliżu aleksandryjskiej agory odkryli pozostałości wyższej uczelni z V–VII w. n.e. w postaci Auditorium Maximum oraz 15–20 sal z amfiteatralnie ułożonymi rzędami siedzeń, miejscem dla wykładowcy i kamieniem pośrodku (z którego odpowiadał prawdopodobnie słuchacz wywołany do odpowiedzi).
FILOLOGIA, ALEKSANDER III MACEDOŃSKI, zwany Wielkim, SARAPIS, DIOFANTOS, Bartmański Tomasz Franciszek Ksawery, ESTIOWIE, HEROFILOS, ERATOSTENES Z CYRENY, PINAKOTEKA, ISKANDARIJJA
- ALEKSANDRIA, (Polska)
- ALEKSANDRIA, (Ukraina)
- ALEKSANDRIA, wieś w , powiat kaliski.(...)