miasto na Wyż. Śląskiej, nad Brynicą, w płn.-wsch. części GOP (woj. śląskie, powiat będziński); 34,8 tys. mieszk. (2002); kopalnia węgla kam. Saturn (w likwidacji), zakłady ceramiki budowlanej, mechaniczne, odzieżowe; połączona linią tramwajową z Będzinem, Dąbrową Górn. i Sosnowcem. Wzmiankowana 1228, 1241 spalona przez Tatarów; prawa miejskie przed 1399 (do 1867 i ponownie od 1919); własność książąt cieszyńskich, od 1443 biskupów krakowskich, siedziba sądów grodzkich; od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Król. Polskim; od 2. poł. XIX w. rozwój górnictwa; silny ruch robotniczy (strajki, rady robotnicze, oddział Czerwonej Gwardii, wybory 1922 wygrane przez komunistów); domy drewniane i murowane z XVIII-XIX w., karczma z 1756.
CZELADŹ
Miejscowości