miasto i port nad Odrą i jej wsch. odnogą Regalicą oraz jez. Dąbie i Głębokim, stolica woj. zachodniopomorskiego, połączone z Bałtykiem drogą wodną przez Zalew Szczeciński, odległe od Świnoujścia o 68 km, od Zat. Pomorskiej o 100 km; gród słowiański z 1. poł. IX w., obok osada rybacka i handlowa; w XII w. gł. gród Pomorza, miasto-republika, rządzona przez oligarchię; stopniowo wzrastająca zależność od książąt pomorskich, aż do pełnego podporządkowania Bolesławowi Krzywoustemu 1121 i Warcisławowi, lennikowi Polski; 1124 chrzest miasta, napływ przybyszów z Niemiec, 1237 lokacja na prawie niem.; od XIII w. czł. Hanzy, XIII-XIV w. rozwój handlu zbożem i śledziami; XIII-XV w. stolica księstwa pomorskiego, walka z miastami Pomorza o monopol w handlu zbożem, spławianym Odrą i Wartą; w XVI w. pogarszanie się sytuacji gosp. w efekcie przywilejów szlacheckich w handlu zbożem, upadku handlu rybami i w wyniku wojen religijnych toczonych na lądowym zapleczu Sz.; XVI-XVII w. rozkwit kult. (Pedagogium Książęce, galeria zamku); 1636 pierwsza gazeta; od 1630 pod władzą szwedzką, liczne wojny i oblężenia; od 1713 w Prusach, 1740 budowa portu i toru wodnego do Świnoujścia, rozwój Sz. jako gł. portu Prus; 1826 początek żeglugi parowej na Odrze, linie kolejowe do Berlina i Poznania, 1843-46 rozbudowa stoczni, hutnictwa, eksport morski węgla i produktów rolnych ze Śląska; wzrost liczby ludności (1816 - 21,5 tys., 1910 - 236 tys. mieszk.), napływ Polaków z Pomorza i Wielkopolski; w 20-leciu stagnacja (odcięcie od zaplecza, konkurencja Hamburga); w czasie II woj. świat. ponad 100 obozów pracy przymusowej, bombardowania portu i fabryk (zniszczone w 95%), walki o miasto (zburzone w 65%), od 1945 w Polsce, odbudowane; XII 1970 strajki i demonstracje, stłumione przy użyciu wojska; VIII 1980 drugi po Gdańsku ośr. walki strajkowej z władzą, 30 VIII 1980 podpisanie porozumienia między Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym; 415,1 tys. mieszk. (2002); drugi co do wielkości w Polsce zespół portowy Sz.-Świnoujście, przyjmuje statki o zanurzeniu do 12,8 (Świnoujście) i 9,15 m (Sz.), gł. z towarami masowymi; przewóz towarów tranzytowych dla Niemiec, Czech i Słowacji; największym zakładem przemysłowym jest Stocznia Szczecińska, ponadto liczne przedsiębiorstwa, a także przedsiębiorstwa kooperujące z nią i stoczniami: remontową, rzeczną i jachtową; zakłady urządzeń transportowych, dźwigowych, budowy kontenerów, maszyn elektr.; huta, elektrownia "Pomorze"; rozwinięty przem. spoż. (rybny, mięsny, drobiarski, cukrownia, chłodnie); przedsiębiorstwa budowlane i projektowe, instytucje związane z gosp. morską (m.in. armator Polska Żegluga Morska, wyspecjalizowana w trampingu); ważny węzeł komunikacyjny - autostrada do Berlina, a w niedalekiej przyszłości skrzyżowanie autostradowe z trasą płn.-płd. (Boskany i Praga-Sztokholm), droga szybkiego ruchu do Świnoujścia, lotnisko w Goleniowie, żegluga barkowa Odrą systemem kanałów do zach. Europy; duży ośr. akademicki (politechnika, uniw. od 1985, akademia med., roln., Wyższa Szkoła Morska, filie wielu uczelni), Inst. Morski, Szczecińskie Tow. Naukowe, Inst. Zachodniopomorski; muzea: Narodowe, Historii Miasta, Historii Medycyny i Farmacji; kilka teatrów, filharmonia, ośr. tv; centrum handlu, biznesu i turystyki (Pazim Center); sporo zieleni (m.in. fragmenty puszcz: Wkrzańskiej i Bukowej). Zabytki: kościół św. Jakuba z wikarówką (oba XIV-XV w.), franciszkanów (prezbiterium przed 1300), św. Piotra i Pawła (2. poł. XV w.), zamek książąt pomorskich na miejscu grodu (rozpoczęty w połowie XIV w., renesansowy, z kryptą i sarkofagami w podziemiach), barokowe bramy miejskie (Portowa i Hołdu Pruskiego), pałace, spichlerze (Mały i Duży, XV w.), barokowe i klasycystyczne kamienice.
HENRYK Z BRANIEWA, ODRA, POMORSKA OPERACJA, , POLSKA ŻEGLUGA MORSKA, NIEMCY, ŚWINOUJŚCIE, GRUDNIOWE WYDARZENIA NA WYBRZEŻU, POLSKA, DZIWNA
- Szczecin, miasto wojew. wpn.-wsch.(...)
- szczecina, „proste włosy”
- Euroregion Pomerania, – utworzony 15 grudnia...