Torino
miasto w płn.-zach. Włoszech, przy ujściu rz. Dora Riparia do Padu, na przedgórzu Alp Zach.; stol. Piemontu i ośr. adm. prowincji T.; 855 tys. mieszk. (2003), w zespole miejskim 1,6 mln; największy po Mediolanie ośr. przem. Włoch, ważne centrum kulturalne i naukowe kraju; od 1900 siedziba koncernu samochodowego FIAT, hutnictwo żelaza i aluminium, produkcja środków transportu (ciągniki roln., tabor kolejowy, motocykle), rozwinięty przem. maszynowy (silniki samolotowe i okrętowe, maszyny włókiennicze, biurowe), metalowy, elektrotechn., zbrojeniowy, precyzyjny, chem. (wyroby gumowe), farmaceutyczny, włókienniczy, drzewny, poligraficzno-papierniczy, spoż. (tytoniowy i winiarski), szklarski, skórzany, odzieżowy, obuwniczy, porcelanowo-fajansowy; uniw. (zał. 1405), politechnika i kilka innych szkół wyższych; węzeł kolejowy i drogowy, międzynar. port lotniczy; muzea (m.in. starych samochodów), galerie, ogród botaniczny i zoologiczny. W III w. p.n.e. osada celtycka, od I w. p.n.e. rzymska warownia, od 569 stol. księstwa longobardzkiego, od 940 marchii karolińskiej, od 1046 w rękach dynastii sabaudzkiej, 1136 zyskał samorząd, od 1418 stol. Piemontu, 1536-62 okupowany przez Francuzów, którzy go ufortyfikowali; od 1560 rezydencja hrabiów Sabaudii, od 1720 stol. Królestwa Sardynii, 1798 ponownie w rękach Francuzów; 1815 zwrócony dynastii sabaudzkiej stał się gł. ośr. ruchu nar. (risorgimento) i fermentu intelektualnego; 1861-65 stol. Królestwa Włoch, po jej przeniesieniu do Florencji stał się ośr. przemysłowym. Zachowane fragmenty murów rzym. i teatru, gotycki kościół S. Domenico z XIV w., renesansowa katedra z XV w., gdzie przechowywany jest tzw. całun turyński, pozostałości cytadeli z XVI w., liczne kościoły z XVI-XVIII w. (m.in. S. Agostino, S. Tommaso, S. Lorenzo, S. Trinit, S. Carlo, S. Rocco) i pałace (Carignano, di Citta, Barolo, Madama, Paesana di Saluzzo, Stupinigi), klasztor Superga z początków XVIII w. z mauzoleum dynastii sabaudzkiej; liczne gmachy użyteczności publicznej z XIX i XX w.; miasto zimowej olimpiady 2006.
TORINO, PADAŃSKA NIZINA, PININFARINA, PIEMONT, SABAUDIA, JUVENTUS, DORA RIPARIA, PAD, FIAT