Dominicana, Republika Dominikańska
WARUNKI NATURALNE. Powierzchnia kraju w większej części górzysta; w zach. części kilka pasm górskich, najwyższa Kordyliera Środk. (Pico Duarte, 3175 m), we wsch. części Kordyliera Wsch.; między pasmami górskimi żyzne doliny (Cibao, San Juan i in.); na płd.-wsch. rozległa nadbrzeżna nizina Seibo. Klimat podrównikowy, wilgotny; średnia temp. lutego 23°C, sierpnia 27°C (w górach 16-17°C); średni roczny opad ok. 1000 mm, w Santo Domingo 1450 mm, na wsch. stokach gór do 2540 mm; latem i jesienią częste cyklony; liczne rzeki (największe: Yaque del Norte dł. 398 km, Yuna 302 km, Yaque del Sur); sporo jezior, najw. Enriquillo (420 km2), położone w depresji sięgającej 44 m p.p.m. Szatę roślinną tworzą bujne lasy równikowe (mahoń, heban, palma, paprocie drzewiaste), na obszarach bardziej suchych miejscami sawanny; świat zwierząt ubogi (brak drapieżników), jedynie ptactwo występuje w wielu gatunkach.
LUDNOŚĆ. Większość stanowią Mulaci (75%), białych (15%), Murzynów (10%); gł. wyznania: katolicyzm 92%, nadto wyznawcy voodoo, protestanci, żydzi; gęstość zaludnienia 174 osoby/km2; miasta zamieszkuje 61% ludności; wysoki przyrost naturalny 24,5‰, liczba ludności potęgowana dodatkowo napływem emigrantów z Haiti; ok. 17% analfabetów; średnia dł. życia: mężczyźni 69 lat, kobiety 75 lat.
USTRÓJ Republika prezydencka na podstawie konstytucji z 1966, poprawki 2002; głową państwa i szefem rządu - prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata (możliwość reelekcji); parlament dwuizbowy (Kongres Narodowy), kadencja obu izb 4-letnia: Izba Deputowanych, 178 czł. i Senat - 32 senatorów; system władzy wielopartyjny; administracyjnie kraj dzieli się na 31 prowincji i dystrykt stołeczny.
GOSPODARKA. Kraj rozwijający się; wysokie bezrobocie (16% - 2007), duża polaryzacja społeczno-finansowa, co 4. osoba żyje poniżej progu ubóstwa; podstawą gospodarki eksploatacja zasobów naturalnych (głównie niklu, także uprawa trzciny cukrowej) i usługi (dominujący sektor państwowy); rocznie do kraju napływa 2 mld dol. od obywateli pracujących za granicą (tzw. remesas); z bogatych zasobów surowcowych wydobywa się niewielkie ilości boksytów, rud żelaza, platynę, złoto, srebro; złoża ropy naft. i gazu, rud miedzi, cynku, tytanu, uranu, chromu, azbestu - nie są eksploatowane; eksport niklu gł. nieprzetworzonego; od lat 90. XX w. zmniejszenie znaczenia rolnictwa (spadek zatrudnienia z 50 do 17% ludności zawodowo czynnej); obok trzciny cukrowej uprawa kawy, kakaowca, bananów, ananasów, tytoniu, ryżu, manioku, kukurydzy, sezamu, bawełny; hodowla (gł. na obszarach górskich) bydła, trzody chlewnej i kóz; rybołówstwo; eksploatacja rabunkowa wciąż malejącej pow. lasów (pod koniec XX w. lasy zajmowały 12% pow. kraju, podczas gdy 30 lat wcześniej - ok. 40%); rozwój stref wolnocłowych przyczynił się do rozbudowy lekkiego przemysłu i sektora turystycznego; przem. przetwórczy, tytoniowy, gorzelniany (produkcja rumu), nadto włókienniczy, odzieżowy, cementowy; nową dziedziną gospodarki przem. elektroniczny rozwijany w strefach wolnocłowych. Sieć dróg dość dobrze rozwinięta; kilka lotnisk, gł. port morski i lotniczy - Santo Domingo; szybko rosnące wpływy z turystyki, najlepsza na Karaibach baza hotelowa. Eksport gł. cukru, kawy, kakao i wyrobów tytoniowych, rud niklu; import paliw, wyrobów konsumpcyjnych, maszyn i urządzeń; główni partnerzy handlowi to USA, Meksyk, Kolumbia.
HISTORIA. Wyspa odkryta 1492 przez K. Kolumba, który nadał jej nazwę Hispaniola; zamieszkana pierwotnie przez Arawaków i Karaibów, którzy ulegli eksterminacji podczas początkowych lat kolonizacji; 1496 brat Kolumba Bartolomeo zał. Santo Domingo, 1521 powstało tu pierwsze biskupstwo, 1538 uniwersytet; początkowo posiadłość hiszpańska, w XVI w. rozwijana jako teren plantacji trzciny cukrowej w oparciu o sprowadzanych niewolników murzyńskich; w XVII w. nasiliły się wpływy francuskie, 1697 Francja zajęła zach. część wyspy, znaną odtąd pn. Saint-Domingue (ob. Haiti), część wsch. pozostała w Hiszpanii pn. Santo Domingo; 1794 Francja zniosła w swojej części niewolnictwo, 1795 zajęła na krótko (do 1808) resztę wyspy, 1801 wybuch powstania ludności murzyńskiej pod wodzą F.D. Toussaint Louverture z Haiti, zwalczanego przez franc. ekspedycję karną (1802 z udziałem Legionów Dąbrowskiego); 1808 przy poparciu W. Brytanii powstańcy pod wodzą J.S. Ramireza wyparli Francuzów z całej wyspy, która wróciła do Hiszpanii; 1821 wybuchło powstanie antyhiszpańskie, proklamowano niepodległość tzw. hiszp. Haiti; 1822 przyłączenie się D. do powstałej 1820 niepodległej republiki Haiti; od 1844 odrębne państwo, które Haiti usiłowało sobie podporządkować; w 2. poł. XIX w. częste walki o władzę, zakończone w okresie dyktatury gen. U. Heureaux (1882-99) stabilizacją ustrojową, rozwojem oświaty, infrastruktury komunikacyjnej itp.; w pocz. XX w. rosnące uzależnienie od USA, które 1916-24 okupowały teren D.; 1930 wojskowy zamach stanu, wprowadzenie - przy poparciu USA - rządów dyktatorskich rodziny Trujillo Molina, 1941 przystąpienie do II woj. świat. po stronie aliantów; 1960 pod naciskiem świat. opinii publicznej - wybory, stopniowe łagodzenie reżimu, prezydentem J. Balaguer; 1962 zwycięstwo wyborcze J. Boscha (zał. Dominikańskiej Partii Rewolucyjnej, PRD); 1963 wojskowy zamach stanu, walki o władzę przeradzające się w wojnę domową, zakończone 1965 interwencją zbrojną USA, przywrócenie demokratycznego ładu; 1966 wprowadzenie konstytucji, zwycięstwo wyborcze przywódcy chadeckiej Partii Reformistycznej (PRSC), J. Balaguera; 1978-86 rządy PRD, 1986-96 ponownie J. Balaguera (w ostatniej kadencji oskarżanego o sfałszowanie wyników wyborów); w latach 80. i 90. XX w. kraj oskarżany o nieludzką eksploatację emigrantów haitańskich na plantacjach trzciny cukrowej; 1996- 2000 i od 2004 prezydentem Leonel Fernández Reyna (PRD); 2000-04 prezydentem Hipolito Mejia; 2005 podpisanie umowy o wolnym handlu z USA i krajami Ameryki Środkowej (DR-CAFTA), weszła ona w życie w III 2007.
SAN FRANCISCO DE MARCORÍS, SOULOUQUE, HISPANIOLA, PUERTO PLATA, GÓMEZ Y BAEZ, SANTIAGO, TRUJILLO MOLINA, WILSON, BALAGUER Y RICARDO Joaquin, LA ROMANA- Dominikana, (Republika Dominikańska)...
- DOMINIKANIE, zakon kaznodziejski,...
- dominikanie, bracia kaznodzieje, zakon kaznodziejski,...