Kooperacyjna Republika Gujany
LUDNOŚĆ składa się w 51% z Hindusów, 31% z Murzynów, 11% z Mulatów i Metysów, 5% z Indian, 1% Chińczyków i in.; niski poziom urbanizacji, miasta zamieszkuje 35% ludności; kraj rzadko zaludniony 4 osoby/km2; przeciętna dł. życia: mężczyźni - 61 lat, kobiety - 68 lat; wyznania: 34% protestantów (w tym 16% anglikanów), 33% hinduistów, 20% katolików, 8% muzułmanów.
USTRÓJ: Republika prezydencka, czł. bryt. Wspólnoty Narodów; głową państwa i szefem rządu - na podstawie konstytucji z 1980 - prezydent, desygnowany przez partię posiadającą większość parlamentarną, kadencja 5-letnia; parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Narodowe), 65 czł., w tym 53 z wyborów powszechnych i 12 przedstawicieli regionów; kadencja 5-letnia; kraj dzieli się na 10 dystryktów.
WARUNKI NATURALNE. Powierzchnia na płn. i wsch. nizinna na płd. i zach. górzysta (Wyż. Gujańska; najw. szczyt Roraima 2810 m); na wybrzeżu częściowo bagienna, depresyjna, chroniona systemem grobli i wałów przed zalaniem; klimat równikowy, wilgotny; średnia temp. roczna na stałym poziomie od 27 do 29C; średni roczny opad 2340 mm (od 1200 mm na wyżynach do 3000 mm na wybrzeżu); dobrze rozwinięta sieć rzeczna; gł. rz. Essequibo (1040 km) z dopływami: Cuyuni-Mazaruni, Rupununi, nadto Kaituma, Pomoroon; lasy wilgotne równikowe pokrywają blisko 90% pow., na wybrzeżach roślinność namorzynowa i bagienna; bogaty świat zwierzęcy, m.in. jaguary, kapibary, pancerniki, kajmany, węże, sporo gat. ptaków i owadów.
GOSPODARKA. Najbiedniejszy kraj Ameryki Płd.; gospodarka oparta na rolnictwie i przem. wydobywczym, w znacznym stopniu pozostającym w rękach państwa; uprawa trzciny cukrowej, ryżu, palmy kokosowej, tytoniu, manioku, drzew cytrusowych, batatów, kawy, kakaowca, kukurydzy, kopry; hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec i kóz; rybołówstwo; eksploatacja bogatych zasobów leśnych; wydobycie boksytów (30% eksportu), kolumbitu, rud manganu, żelaza, diamentów, złota; przem. cukrowniczy, przetwórstwo rolno-spożywcze; sieć komunikacyjna słabo rozwinięta, spore znaczenie żeglugi rzecznej; gł. porty: Georgetown i Nowy Amsterdam; międzynar. lotnisko Timehri k/Georgetown.
HISTORIA. Odkryta 1498 przez Kolumba, w XVI i zwł. XVII w. pozostawała w polu zainteresowań Holendrów, którzy założyli tu kolonie Essequibo, Derbice, Demerara oraz faktorie Kompanii Zachodnioindyjskiej; 1796 część zach. terytorium przeszła w ręce W.Brytanii, natomiast Surinam na mocy traktatu z 1814 pozostał przy Holandii; od 1814 oficjalnie kolonia ang. nosząca od 1931 nazwę G.Brytyjskiej; 1895 odkrycie złota stało się przyczyną konfliktu z Wenezuelą, rozstrzygniętego 1899 korzystnie dla W.Brytanii; 1953 przyznanie autonomii wewn., po zwycięstwie wyborczym lewicy (Lud. Partia Postępowa kierowana przez Ch.B.Jagana) jej zawieszenie do 1957; od 1966 niepodległość w ramach Bryt. Wspólnoty Narodów, przystąpienie do ONZ; od 1970 program reform w duchu socjalizmu spółdzielczego (stąd nazwa państwa “kooperacyjna republika") realizowany przez Lud. Kongres Nar. kierowany przez L.F.Burnhama; 1978 zbiorowe samobójstwo kultowe 911 Amerykanów, członków sekty People's Temple pastora Jima Jonsa; pogarszająca się sytuacja gosp. przyniosła 1992 powrót do władzy Jagana, pozostającego od 1964 w opozycji; pomoc MFW oraz reformy gosp. pozwoliły na stopniową poprawę sytuacji polit. zachwianej ponownie 1997 po śmierci Jagana; zwycięstwo wyborcze jego zwolenników odniesione 1999 nie przyniosło jednak stabilizacji, kraj ogarnięty jest falą strajkową i recesją gospodarczą (m.in. na tle spadku świat. popytu na boksyty).
KOOPERACYJNA REPUBLIKA GUJANY, RORAIMA, KAIETEUR, ESSEQUIBO, KARIBI, CUYUNI, PAKT AMAZOŃSKI, JONESTOWN, KAJENNA, MARONI- Gujana, (Kooperacyjna Republika...
- GUJANA HOLENDERSKA, kolonia hol. od końca...
- Gujana Francuska, departament zamorski...