ocean światowy, wszechocean, wszechmorze
rozległy obszar wód słonych zajmujący ok. 71% pow. kuli ziemskiej (361 mln km2); objętość wód o. wynosi 1370,4 mln km3 (bez mórz - 1338,5 mln km3); średnia głęb. 3795 m, najw. w Rowie Mariańskim - 11 034 m; wody o. rozmieszczone są na pow. Ziemi nierównomiernie, na półkuli płn. zajmują 61%, na płd. - 81% pow.; wszechocean dzieli się umownie na trzy lub cztery części: Spokojny (Pacyfik), Atlantycki, Indyjski oraz wyróżniany niekiedy Północny O. Lodowaty (wliczany przy podziale trzyczęściowym do O. Atlantyckiego jako M. Arktyczne); obszary o. oddzielone od otwartych wód łańcuchami wysp, półwyspami bądź progami podwodnymi zwane są morzami; części półkoliste wrzynające się w ląd - zatokami; pochodzenie o. patrz geotektoniczne hipotezy; ukształtowanie i rzeźba dna o. jest skutkiem zarówno ruchów skorupy ziemskiej wywołanych podziemnymi trzęsieniami ziemi i wulkanizmem, jak i rezultatem działania prądów wodnych, organizmów morskich, itp.; dno o. pokryte jest głębokowodnymi osadami krzemionkowymi, wapiennymi i czerwonym iłem głębinowym oraz osadami płytkowodnymi terrygenicznymi, zalegającymi w szelfach; charakterystyczną cechą wód o. jest zasolenie; od niego zależy ich gęstość i temp. zamarzania, prędkość rozchodzenia się dźwięku, stopień załamania promieni świetlnych, przewodnictwo elektr., życie organizmów morskich; średnie zasolenie wód powierzchniowych o. wynosi 35‰, wzrasta w rejonie pasatów do 38‰ (w wyniku parowania, wysokiej temp. i małych opadów), utrzymuje się na poziomie średniego zasolenia w strefie umiarkowanej i maleje do 30‰ w obszarach podbiegunowych (wskutek małego parowania i topnienia lodów pochodzenia lądowego); w głębi o. zmiany zasolenia poniżej poziomu 100-200 m są minimalne; czynnikami decydującymi o temp. o. są opady atmosferyczne, położenie geograficzne, procesy parowania i skraplania się wody, prądy wodne i cyrkulacja wód, wiatry, promieniowanie słoneczne, promieniowanie atmosferyczne długofalowe, topnienie lodów, i in.; temp. wód o. obniża się wraz z głębokością stosunkowo szybko do 500 m, poniżej 1500 m stabilizuje się na poziomie ok. 2-4oC; wyjątkiem są strefy polarne, gdzie początkowo temp. wzrasta; źródłem ciepła warstwy powierzchniowej o. jest promieniowanie słoneczne, które jest pochłaniane przez b. cienką (ok. 1 cm) warstwę powierzchniową wód; głębiej przenika zaledwie 1/100 energii cieplnej, zaś na głęb. 1 m zaledwie 1/8350; średnia temp. wód o. wynosi 3,8oC, wód powierzchniowych 17,4oC, w strefie równikowej 27oC, w polarnej płn. -0,75oC, w płd. -0,79oC; właściwością wód o. jest ciągły ruch; wyróżnia się jego trzy rodzaje: 1) falowanie, wywołane oddziaływaniem wiatrów, zmianami ciśn. atmosferycznego, trzęsieniami ziemi i innymi czynnikami; 2) pływy - okresowe podnoszenie i opadanie wód spowodowane przyciąganiem Słońca i Księżyca; 3) prądy morskie powierzchniowe i głębinowe; o. jest najrozleglejszym na Ziemi środowiskiem życia, być może jego kolebką; ponad połowa gromad świata zwierzęcego bytuje tylko w o. (ok. 150 tys. gatunków); wyraźnie uboższy jest świat roślinny o., który występuje do głęb. 200 m; zasoby biologiczne o. - z wyjątkiem niektórych gat. ryb - wykorzystywane są w niewielkim stopniu; o. ma ogromny wpływ na kształtowanie klimatu Ziemi, jest gł. źródłem wilgoci atmosferycznej (rocznie wyparowuje z o. ok. 500 tys. km3 wody) oraz dopływu tlenu do atmosfery.