gwałtowne zaburzenie równowagi we wnętrzu Ziemi powodujące wydzielanie się dużych ilości energii, emitowanych w postaci fal sejsmicznych; na pow. Ziemi objawia się jako drgający ruch skorupy; źródłem t.z. są zjawiska wulkaniczne, ruchy tektoniczne oraz niekiedy siły zewn. (zapadanie stropów jaskiń, kopalni, uderzenie silnych fal o wybrzeże mor., upadek meteorytu); punkt, z którego najwcześniej są emitowane fale sejsmiczne, zwany jest ogniskiem t.z. lub hipocentrum, a jego rzut pionowy na pow. Ziemi to epicentrum; rodzaje fal sejsmicznych: poprzeczne (rozchodzą się z prędkością 3,1 w górnych warstwach litosfery do 7,5 km/s), powierzchniowe, zw. falami długimi o prędkości 3,5-3,8 km/s; najsilniejsze t.z. mają rozmiary do tysiąca km w kierunku poziomym; rocznie notuje się ok. 12 tys. t.z., wiele z nich jest ledwo odczuwalnych; badaniem t.z. zajmuje się sejsmologia. Najw. znane trzęsienie ziemi w historii globu ziemskiego miało miejsce 22 V 1960 w Andach chilijskich (9,5 w skali Richtera), ze względu na niezamieszkany teren obeszło się bez ofiar. W Polsce spotykane sporadycznie, m.in. 1259 w rejonie Krakowa, 1443 w okolicach Wrocławia (o sile sięgającej prawdopodobnie 6 stopni w skali Richtera); potem m.in. 1662, 1680, 1774, 1785, 1786, 1840, 1895, 1908, 1932, 1995; łącznie w minionym tysiącleciu 76 razy, ostatnio 2004 w rejonie Suwałk o sile 4,5 do 5 stopni w skali Richtera, z epicentrum pod dnem morskim w Sambii na obszarze enklawy kaliningradzkiej (niewykluczona sztuczna eksplozja); 26 XII 2004 najw. od 40 lat na całym globie trzęsienie ziemi, o sile 8,9 stopni w skali Richtera, miało miejsce w Azji Płd.-Wsch., z epicentrum w stanie Aceh, na Sumatrze (Indonezja); 540 tys. osób utraciło dach nad głową, zniknęły całe wioski i miasteczka; t.z. wywołało ogromną falę tsunami, która pochłonęła rekordową ilość ofiar (wg niektórych szacunków nawet 270 tys.); wskutek wstrząsu Sumatra uległa przesunięciu o ok. 30 m w kierunku płd.-zachodnim.
- trzęsienie, ofiary trzęsienia ziemi,...
- TRZĘSIENIE ZIEMI, Jeśli przyśni ci się...
- trzęsienie ziemi, naturalny wstrząs gruntu...