teoria geotektoniczna autorstwa geofizyka A.L. Wegenera (ogłoszona 1915), oparta na nowatorskim wobec obowiązujących wówczas poglądów założeniu ; Wegener przyjął, że przez większość geologicznego okresu trwania Ziemi istniał jeden kontynent, tzw. Pangea (Wszechląd), oraz jeden ocean, tzw. Panthalassa (Wszechocean); na podstawie obserwacji i analizy danych geofiz., geol., paleontologicznych i paleoklimatologicznych Wegener założył, że pod wpływem ruchu obrotowego Ziemi - i różnego przyciągania Słońca i Księżyca - Pangea podczas ery jurajskiej podzieliła się na tzw. kry kontynentalne, stopniowo oddalające się potem od siebie; lekkie kry kontynentalne zanurzone są w cięższym podłożu magmowym i wypór hydrostatyczny umożliwia ich dryf; niektóre kontynenty powstałe z Pangei dryfowały ku zachodowi, inne, oddalając się od biegunów - ku równikowi; w trakcie przesuwania się kontynentów spychały one osady nagromadzone na obrzeżach i w rezultacie powstawały łańcuchy gór; dryf Ameryk spowodował wypiętrzenie Andów i Kordylierów, a w efekcie ucieczki Eurazji, Afryki i Płw. Indyjskiego od biegunów, wypiętrzyły się śródziemnomorskie góry zw. Alpidami i pasmo Himalajów. Uzasadniając hipotezę pierwotnego Wszechlądu, Wegener wskazał m.in. na podobieństwo zarysu kontynentów i przystawanie ich do siebie po obu stronach oceanów (kongruencja), podobieństwo geol. kontynentalnych brzegów (Europy i obu Ameryk), pokrewieństwo ich gatunków fauny i flory, równoczesność zmian klimatycznych, które pozostawiły ślady w osadach geol., a także nadal trwające rozsuwanie się Grenlandii i . H. W. wzbudziła liczne kontrowersje; międzynar. uznanie zyskała po ponad ćwierćwieczu dzięki sformułowaniu teorii tektoniki płyt kontynentalnych litosfery oraz rozwojowi nowej gałęzi nauki - paleomagnetyzmu.
- GEOTEKTONICZNE TEORIE, hipotezy wyjaśniające...