gospodarka publiczna, finanse państwa
dziedzina działalności państwa i innych instytucji publicznych (np. samorządu), polegająca na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków na realizację zadań państwa i innych instytucji publicznych; s. w Polsce sięga czasów średniowiecza; początkowo dochodem państwa były tzw. ciężary prawa książęcego: daniny (skóry, futra, miód) i posługi (wojskowe oraz budowa i naprawa grodów), z czasem wzrastało znaczenie podatków pieniężnych (podworowe-podymne); oprócz tego świadczono podatki okolicznościowe (małżeństwo panującego, wykupienie go z niewoli itp.); źródłem dochodów były także regalia (górnicze, mennicze, łowieckie), cła, myta; przywilej koszycki 1374 zwalniał dobra szlacheckie od większości świadczeń; 1590 podzielono skarb na publiczny (podatki sejmowe, kwarty, część królewszczyzn) i królewski, który odtąd czerpał dochody z dóbr zw. ekonomiami (żupy solne, cła królewskie, opłaty portowe); XVII w. wprowadzono nowe podatki (akcyzę, pogłówne generalne, podymne, szelężne, hibernę), stworzono skarby wojewódzkie (pozostające w dyspozycji sejmików ziemskich); 1717 uchwalono pierwszy budżet wojskowy; 1768 - pierwszy budżet państwa zawierający pełne zestawienie wszystkich przewidywanych dochodów i wydatków państwa; upadek państwa uniemożliwił reformę systemu s., której zaniedbanie było jedną z gł. przyczyn osłabienia państwa; zaborcy wprowadzili na ziemiach polskich własne systemy s.; po odzyskaniu niepodległości dążono do ujednolicenia i unowocześnienia systemu, wzorem wysoko rozwiniętych krajów zreorganizowano system podatkowy i system s. terytorialnej; gł. formą dochodów były podatki, z przewagą pośrednich, uzupełnienie opodatkowania stanowiły pożyczki państwowe; do tego systemu s. Polska powróciła po 1989.
- FRYDERYK II HOHENZOLLERN, zw. Wielkim (1712-86)...
- HENRYK IV PROBUS, zwany Prawym (ok. 1257/58-1290)...
- ZYGMUNT II AUGUST, (1520-72)