jedna z gł. form walki pracowników najemnych o realizację celów ekonomicznych (s. ekon.) lub politycznych (s. polit.); polega na zbiorowym, dobrowolnym poniechaniu pracy; s. ekon. dotyczy zwł. warunków pracy i płacy, s. polit. - prawa swobodnego zrzeszania, wypowiadania się, systemu społ.-ustrojowego; pierwsze s. znamy już ze średniowiecza (np. s. czeladzi w XIV w. w Krakowie); nasilały się wraz z rozwojem kapitalizmu, np. wielkie s. tkaczy w Lyonie (1831, 1834) i dolnośląskie w Bielawie i Pieszycach 1844 (temat dramatu Tkacze G. Hauptmanna) pacyfikowało wojsko. Najstarszy strajk na ziemiach pol. zorganizowali 1870 drukarze we Lwowie. S. mają różnorodne formy: ostrzegawcze - krótkie przerwy w pracy; włoskie - zwolnienie tempa pracy i obniżenie wydajności, przy żądaniu pełnej płacy; najstarsza i najpowszechniejsza forma s. polega na opuszczeniu zakładu pracy; podczas s. okupacyjnego załoga zajmuje zakład; w s. głodowym (często równolegle z okupacyjnym) strajkujący nie przyjmują pokarmów; s. czarny (wywiesza się flagi w tym kolorze) obejmuje nawet pracowników podtrzymujących wegetację ostrajkowanego zakładu, co powoduje wygaszanie pieców hutniczych, zatapianie kopalń itp.; strajk powszechny (generalny) ogarnia większość gł. branż, paraliżując kraj. Pod względem zasięgu wyróżnia się s. obejmujące tylko część pracowników zakładu (jeden lub kilka wydziałów), całe przedsiębiorstwo, po s. grupowy (branży, regionu); s. solidarnościowy podejmują niezainteresowane sporem zakłady dla wsparcia strajkujących przedsiębiorstw, branż, regionów. Pracownik ma zarówno prawo do s., jak prawo odmowy udziału w s., niezależnie od członkostwa w związku zawodowym; ob. w Polsce prawo do s. reguluje ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z 23 V 1991; na arenie międzynarodowej regulacje stanowią normy międzynar. prawa pracy oraz konwencje i zalecenia Międzynar. Organizacji Pracy.
ZWIĄZKI ZAWODOWE, ZWIĄZKI ZAWODOWE W POLSCE, LOKAUT, KASY OPORU, ZJEDNOCZENIE ROBOTNICZE