Napoleon Bonaparte (1769-1821)
jeden z najwybitniejszych wodzów w historii ludzkości; władca Francji i Włoch, od 1799 Pierwszy Konsul Rep. Franc., 1804-14 i 1815 ces. Francuzów, 1805-14 król Włoch; ur. na Korsyce, uczestnik walk o niepodległość wyspy; od 1793 we Francji, 1795 stłumił rojalistyczne zamieszki paryskie; 1796-97 naczelny d-ca armii franc. we Włoszech; 1798-99 d-ca kampanii egipskiej; 9 XI 1799 (18 brumaire'a) autor wojskowego zamachu stanu, w którego wyniku - jako Pierwszy Konsul - przejął władzę obalonego przez siebie Dyrektoriatu; 1802 autor konstytucji, reorganizator administracji państwa, jego finansów i prawa (Napoleona Kodeks); wkrótce zaczął zmierzać ku absolutyzmowi (wprowadzenie surowej cenzury prewencyjnej dla literatury i sztuki); 1799-1802 pobił drugą, 1805 - trzecią i 1806 - czwartą koalicję antyfranc.; na ziemiach pol. odebranych Prusom utworzył 1807 Księstwo W-wskie; 1809 pokonał Austrię; w sferze jego wpływów znalazła się niemal cała Europa; 1812 rozpoczął wojnę przeciw Rosji, którą - mimo zajęcia Moskwy - przegrał (odegrały w tym znaczną rolę warunki klimatyczne), doprowadzając do wyniszczenia armii franc.; 1814 po kapitulacji Paryża abdykował, zesłany na w. Elbę; 1815 na krótko odzyskał władzę we Francji (Sto Dni), ale w wyniku klęski pod Waterloo abdykował powtórnie; internowany przez Brytyjczyków na Wyspie św. Heleny; po śmierci zwłoki N. sprowadzono do Paryża i pochowano w kościele Inwalidów; jako strateg odegrał przełomową rolę w dziejach nowoczesnej strategii i taktyki (współdziałanie wojsk, umiejętność koncentracji na wybranym kierunku, organizacja wysiłku zbrojnego); jego losy stały się inspiracją dla wielu artystów (m.in.: N.T. Charlet, H. Vernet, P. Michałowski, W. Kossak) oraz pisarzy (m.in.: H. Balzac, H. Stendhal, G. Byron, W. Hugo).
DZIAŁYŃSKI Ksawery Szymon, WIELKA ARMIA, STAËL-HOLSTEIN, SOPLICA JACEK, LODI, ŻAGAŃ, MACDONALD, KORSYKA, DAVID D, LUDWIK XVIII
- Napoleon, tego Napoleona, o Napoleonie;...
- NAPOLEON, Pochodzenia łacińskiego,...
- NAPOLEON BONAPARTE, .