wybuchła pod wpływem Rewolucji Październikowej w Rosji oraz narastającego od 1916 zmęczenia społeczeństwa Niemiec toczącą się wojną i kryzysem ekonomicznym; po serii strajków organizowanych przez radykalny Związek Spartakusa 3 XI 1918 w Kilonii zbuntowali się marynarze niem.; w ciągu kilku dni bunt rozszerzył się na Lubekę, Hamburg, Cuxhaven oraz na przemysłowe miasta w głębi kraju (w tym Berlin), gdzie powoływano rady robotnicze i żołnierskie; 9 XI cesarz Wilhelm II abdykował i K. Liebknecht proklamował powstanie republiki socjalistycznej; 10 XI ustąpił kanclerz Maksymilian Badeński, zaś rada robotnicza i żołnierska Berlina przekazała władzę w ręce Rady Pełnomocników Ludowych; w jej skład wchodziło po trzech przedstawicieli radykalnej Niezależnej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (USPD) i socjademokracji niem. (SPD), na czele Rady stanął F. Ebert; Rada posiadała poparcie robotników, znacznej części Reichswery; wprowadzono 8-godzinny dzień pracy, proklamowano swobodę stowarzyszeń i zgromadzeń, zbiorowe umowy o pracę, ubezpieczenia od bezrobocia; 11 XI kraje ententy zgodziły się na zawieszenie broni, co dało szansę na stabilizację sytuacji społ. w Niemczech, jednak radykałowie z USPD nadal dążyli do przekształcenia kraju w republikę rad; obradujący 16-20 XII Ogólnoniem. Kongres Rad Robotników i Żołnierzy opowiedział się za koncepcjami SPD, zaś USPD opuściła Radę Pełnomocników Ludowych; 31 XII czł. Związku Spartakusa utworzyli Komunistyczną Partię Niemiec (KPD) i rozpoczęli organizowanie kolejnej fali strajków i demonstracji (m.in. krwawo stłumione przez wojsko wystąpienia w Berlinie 6-12 I 1919); 15 I zamordowano K. Liebknechta i R. Luksemburg, niedługo później zmarł F. Mehring, zamordowany został także w berlińskim więzieniu L. Jogiches (ps. Jan Tyszka), co sprawiło, że komuniści pozostali bez przywództwa; w wyborach 19 I KPD nie zyskała poparcia społeczeństwa, które opowiedziało się za programem centrystów i socjaldemokratów; 13 II uformował się rząd pod kierownictwem S. Scheidemanna, zaś prezydentem Rzeszy wybrano F. Eberta; dzień ten jest uznawany za początek Republiki Weimarskiej; w 1. poł. 1919 trwały jeszcze sporadyczne wystąpienia robotnicze (m.in. w Zagłębiu Ruhry) tłumione przez wojsko i bojówki tzw. Freikorpsu; IV powstała w Bawarii Republika Rad, zlikwidowana siłą na przełomie IV/V; w połowie 1919 wystąpienia rewolucyjne zanikły w całych Niemczech; spadkiem po r.l. był konflikt między socjaldemokratami a komunistami prowadzący w niektórych okresach do paraliżu parlamentu Republiki Weimarskiej, co ułatwiło 1933 przejęcie władzy przez A. Hitlera.
- RADY LUDOWE, tymczasowe organy administracji...
- HAASE, Hugo (1863-1919)