jej celem było odebranie władzy Rządowi Tymczasowemu (uformowanemu w wyniku rewolucji lutowej 1917) w Rosji przez zdominowane przez bolszewików rady delegatów robotniczych i żołnierskich; wybuchła 7 XI 1917 (24 X wg starego stylu, stąd nazwa) w Piotrogrodzie; pretekstem do rozpoczęcia przez bolszewików wystąpień rewolucyjnych był desant niem. na Moosundzie (archipelag u wybrzeży Estonii); rozpowszechnili oni wiadomość o zagrożeniu Rosji i zaczęli intensywnie rozbudowywać swoje oddziały zbrojne (Czerwona Gwardia); przew. Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich Piotrogrodu L. Trocki doprowadził także do utworzenia Komitetu Obrony Rewolucji, z którego wyłoniły się rewolucyjne komitety wojskowe w różnych regionach kraju; 21 X wrócił z Finlandii W.I. Lenin i wraz z Trockim wymógł na posiedzeniu KC SDPRR(b) przyjęcie proklamacji o powstaniu zbrojnym (L.B. Kamieniew oraz G.J. Zinowiew głosowali przeciw niej); bolszewicy rozwinęli już wtedy szeroką akcję propagandową w wojsku, gł. w garnizonie piotrogrodzkim; 6 XI zajęli przy pomocy zbuntowanych oddziałów armii i marynarzy gł. punkty w stolicy; następnego dnia Lenin oświadczył, że Rząd Tymczasowy został obalony, a władzę przejęła Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, aby przekazać ją następnie rozpoczynającemu się w Smolnym II Zjazdowi Rad; w Zimowym Pałacu zebrał się rząd, jednak w posiedzeniu gabinetu nie uczestniczył jego premier, A.F. Kierenski, bowiem wyjechał na front, by sprowadzić do stolicy posiłki wojskowe; obrady II Zjazdu Rad toczyły się najpierw wśród protestów przedstawicieli rewolucyjnych demokratów przeciwko złamaniu przez bolszewików ugody z Rządem Tymczasowym (rewolucja lutowa 1917 w Rosji); późnym wieczorem marynarze ze stojącego w porcie krążownika "Aurora" oddali salwę z dział, co miało być sygnałem do szturmu siedziby rządu; w tym momencie demokraci opuścili obrady Zjazdu; oddziały marynarzy i robotników wdarły się do Pałacu Zimowego (był on broniony zaledwie przez 2 tysiące kadetów i formacje kobiece), ministrów aresztowano; w nocy Zjazd Rad ogłosił, iż władzę w Rosji przejmują rady, w których dominowali bolszewicy; na drugim posiedzeniu 8 XI przyjęto projekty dekretów opracowane przez Lenina (dekret o pokoju, dekret o ziemi), utworzono także nowy rząd: Radę Komisarzy Ludowych; 11 XI Kierenski z oddziałami kozackimi gen. P.N. Krasnowa podjął nieudaną próbę odbicia stolicy; 9-15 XI bolszewicy toczyli w Moskwie ciężkie walki z tamtejszym garnizonem wojskowym, który nie uległ rewolucyjnej agitacji, zwyciężając ostatecznie tylko dzięki sprowadzonym ze stolicy posiłkom; na pozostałym obszarze Rosji nasilenie walk było stosunkowo niewielkie i przejmowanie władzy przez bolszewików odbywało się w miarę spokojnie; siły przeciwne rewolucji bolszewickiej skupiały się wokół wysokich dowódców armii, wiernych Rządowi Tymczasowemu (A.M. Kaledin, P.N. Krasnow, Ł.G. Korniłow); 1918 rozpoczęły one walkę o odzyskanie władzy, co dało początek krwawej i długotrwałej wojnie domowej w Rosji, w czasie której bolszewicy ustanawiali instytucje państwowe podporządkowane koncepcjom Lenina. R.p. w Rosji wywarła znaczny wpływ na sytuację polit. w Europie (Niemcy, Polska), podzieliła także międzynar. ruch robotniczy, w którym wyodrębniły się nurty o orientacji socjademokratycznej i reformistycznej oraz nurty marksistowsko-leninowskie, dążące do siłowego przejęcia władzy i zastąpienia demokratycznych instytucji władzy "dyktaturą proletariatu" wprowadzającą totalitarne rządy jednej partii.
KRÓLIKOWSKI, DEKRET O POKOJU, , ZIEMSTWA, PARTIA WOLNOŚCI LUDU, DUCHONIN Nikołaj N., REWOLUCJA SOCJALISTYCZNA, WIELKA SOCJALISTYCZNA REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA, REWOLUCJA LISTOPADOWA 1918 W NIEMCZECH, CZERWONA GWARDIA
- WIELKA SOCJALISTYCZNA REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA, .
- Lenin Włodzimierz Ilicz, właśc. W.I. Ulianow, (1870-1924)
- KOMUNISTYCZNA PARTIA ZWIĄZKU RADZIECKIEGO, Kommunisticzeskaja Partija...