berberska dynastia muzułmańska panująca 972-1159 w płn. Afryce (terytorium ob. Tunezji i wsch. Algierii); zał. przez Ziri ibn Manada, przywódcę berberskiego plemienia Sanhadża, sprzymierzonego z dyn. Fatymidów; rządzący 1016-62 Al-Muizz zerwał z szyizmem Fatymidów i uniezależnił się, na co ci odpowiedzieli skierowaniem do płn. Afryki koczowniczych plemion arabskich Banu Hilal i Banu Sulajm, które, uniemożliwiwszy Z. kontrolę karawanowych szlaków handl., przyczyniły się do upadku gosp. państwa; od pocz. XI w. jedna z gałęzi Z. stanowiła gwardię berberską Amirydów w Kordobie (oddano jej w lenno okręg Elwiry ze stol. w Grenadzie, gdzie panowała do 1090); 1148 państwo Z. podbili Normanowie, a 1159 - Almohadzi.
ZIRYDZI
Historia