rozprawa przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze 20 XI 1945 - 1 X 1946; na ławie oskarżonych zasiedli główni zbrodniarze wojenni, przywódcy III Rzeszy. Akt oskarżenia (przygotowany do 6 IX 1945) obejmował 24 osoby na najwyższych stanowiskach państwowych w hitlerowskich Niemczech. Zarzucano im zorganizowanie i uczestnictwo w spisku, mającym na celu popełnienie zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości oraz ich dokonanie; wnioskowano o uznanie za przestępcze organizacje i grupy: rząd Rzeszy, kierownictwo polityczne NSDAP, SS, SD, gestapo, SA, Sztab Generalny i Naczelne Dowództwo Wehrmachtu. W okresie pracy Trybunału odbyły się 403 jawne posiedzenia; werdykt sądu ogłoszono 31 IX i 1 X 1946. Zapadły wyroki: na karę śmierci przez powieszenie skazano: H. Göringa, J. v. Ribbentropa, W. Keitla, E. Kaltenbrunnera, A. Rosenberga, H. Franka, W. Fricka, J. Streichera, A. Jodla, F. Sauckela, A. Seyss-Inquarta i zaocznie M. Bormanna; na karę dożywotniego więzienia: R. Hessa, W. Funka i E. Raedera; na karę 20 lat więzienia: B. v. Schiracha, A. Speera; na karę 15 lat więzienia: C. v. Neuratha; na karę 10 lat więzienia: K. Dönitza. Uniewinniono: H. Schachta, F. v. Papena i H. Fritzschego. Sprawa G. Kruppa von Halbach und Bohlen została wyłączona ze względu na zły stan zdrowia oskarżonego, natomiast R. Ley przed rozpoczęciem procesu popełnił samobójstwo. Za przestępcze Trybunał uznał kierownictwo NSDAP, gestapo, SD, SS oraz oddziały wojskowe SS; za przestępcze w całości nie uznano: rządu Rzeszy, SA, dowództwa Wehrmachtu i Sztabu Generalnego, nie wykluczając jednak indywidualnej odpowiedzialności ich członków. Wyrok Trybunału wykonano 16 X 1946 (z wyjątkiem Göringa, który popełnił samobójstwo). W okresie XII 1946 do X 1948 w Norymberdze odbyło się jeszcze 12 procesów 185 oskarżonych; 25 osób skazano na śmierć, 20 na dożywotnie więzienie, 97 na karę więzienia od 10 miesięcy do 25 lat, a 35 osób uniewinniono. 11 XII 1946 Zgromadzenie Ogólne ONZ potwierdziło zasady Statutu i wyroki Trybunału w Norymberdze, sankcjonując je tym samym jako obowiązujące normy prawa międzynarodowego.
- PROCES NORYMBERSKI, .
- procesy norymberskie, procesy hitlerowskich...
- TOPOLSKI, Feliks (1907-89)