obóz patriotyczny traktuje zaistniałą sytuację początkowo jako stan chwilowy, już 1796 w Galicji są organizowane pierwsze spiski przygotowujące powstanie, nadzieje wiąże się z rewolucyjną Francją, toczącą we Włoszech wojnę przeciw Austrii wspieranej przez Rosję (potem też przez Prusy), przy wojskach franc. powstają oddziały polskie (Legiony Dąbrowskiego). Rozwój wydarzeń (klęska Austrii i Prus) doprowadza 1806/7 do częściowej realizacji niepodległościowych marzeń, pod protektoratem Napoleona powstaje kadłubowe Księstwo Warszawskie z ziem II i III zaboru pruskiego (1809 powiększone o część Galicji; zajmowało wówczas 142 tys. km2 i liczyło 4,3 mln mieszk.), ale po klęsce ces. Francuzów zostaje ono zlikwidowane i kongres wiedeński 1815 wytycza ostateczny kształt porozbiorowych granic. Utworzono Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Rosją, ale posiadające pełną samodzielność wewn. i odrębną armię pod dowództwem carskiego brata, wielkiego księcia Konstantego (który jednak często łamał obowiązującą konstytucję); obejmowało 127 tys. km2 z 3,3 mln mieszk. (ogółem Rosja powiększyła się kosztem P. o 591 tys. km2); po powstaniu listopadowym Królestwo staje się prowincją ros. z pewną autonomią (m.in. sądownictwo, system monetarny), a po powstaniu styczniowym wszelkie odrębności zostały zlikwidowane (j. pol. przywrócono 1906). Z części zaboru pruskiego (początkowo 141 tys. km2, po 1815 - 80 tys. km2 i 2,2 mln mieszk.) utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie z pewną autonomią i odrębnym namiestnikiem (do 1831), 1870 wcielone jako prowincja do Rzeszy; wtedy też realizowano w nim brutalną politykę germanizacyjną. Okrojono na korzyść Rosji także zabór austr. (początkowo 130 tys. km2, po 1815 - 81 tys. km2 i 4,4 mln mieszk.); ziemie te do 1867 były bezpośrednio włączone do cesarstwa, rządzone policyjnie i germanizowane; po reformie państwa austr.-węg. uzyskały szeroką autonomię jako Królestwo Galicji i Lodomerii.
- POLSKA. HISTORIA. PAŃSTWO MIESZKA I, wg kroniki Galla był...
- POLSKA. HISTORIA. EPOKA ŻELAZA, (od ok. 700 p.n.e.)
- POLSKA. NAUKA. PO 1795, upadek państwa pol.(...)