w cesarstwie niem. od X w. zastępca pana, którego terytorium zostało objęte immunitetem, sprawujący funkcje sądownicze i policyjne; w dawnej Polsce urzędnik książęcy stojący na czele miasta lokowanego na prawie niem. lub sprawujący władzę nad wszystkimi osadami w kraju lokowanymi na tym prawie (landwójt) i sprawujący funkcje policyjno-administracyjne; od XIV w. w miastach przew. sądu ławniczego; w XVI-XVII w. tytuł w. przyjmowali sołtysi dużych wsi; w Król. Pol. po 1864 naczelnik gminy wiejskiej; od 1918 organ wykonawczy władz państwowych i przew. samorządu w gminie; 1944-50 zwierzchnik gminy wiejskiej; od 1990 wybierany przez radę przewodniczący zarządu gminnego, kierownik urzędu gminy.
ALKAD, ZASADŹCA, LOKACJA MIAST, GMINA, ŚREDZKIE PRAWO, ŁAWA MIEJSKA, RAIFFEISEN, ŁAWA SĄDOWA, POLSKA. USTRÓJ POLITYCZNY. SAMORZĄD TERYTORIALNY, SAMORZĄD TERYTORIALNY