instrument muz. z grupy chordofonów smyczkowych; jego zasadniczą część stanowi podłużne pudło rezonansowe o charakterystycznych, głębokich, elipsowatych wcięciach bocznych (talia), składające się z płyty wierzchniej (wykonanej z drewna świerkowego) z symetrycznymi otworami w kształcie litery f (tzw. efy) i płyty spodniej, lekko wypukłej (wykonanej z drewna jaworowego), połączonych boczkami (także jawor); w płytę wierzchnią wkleja się żyłkę, chroniącą ją przed pękaniem; pudło, ze względu na duże ciśnienie akustyczne, jest wzmocnione świerkową beleczką, wklejaną wzdłuż, pod najniższą struną; drgania z płyty wierzchniej są przenoszone na płytę spodnią przez precyzyjnie ulokowany słupek (tzw. dusza), prostopadły do osi instrumentu; pomiędzy otworami w płycie wierzchniej znajduje się podstawek (jawor), podtrzymujący struny i przenoszący ich drgania na korpus; do dolnej części pudła przymocowany jest trójkątny strunociąg (drewno mahoniowe), z górnej wychodzi szyjka (jawor), zakończona ślimakowatą główką, z kołkami naciągowymi strun (mahoń); mahoniowa podstrunnica przymocowana jest do szyjki i pudła. Źródłem dźwięku w s. są cztery jelitowe struny (najniższa owinięta drutem stalowym, najwyższa w nowoczesnych instrumentach jest także stalowa), strojone w kwintach: g, d1, a1, e2; grający skraca struny przyciskając je do podstrunnicy palcami lewej ręki, co umożliwia osiągnięcie skali g - c5; drgania strun wywoływane przez pocieranie smyczkiem lub szarpanie palcami (technika pizzicato); niekiedy uderza się w struny drzewcem smyczka (technika col legno); dla stłumienia jasnego brzmienia instrumentu nakłada się na struny filcowy tłumik (sordina). Archiwalia dowodzą, że s. były znane w Polsce od XV w. i właśnie Polska jest ich ojczyzną (takie sugestie zawarte są w pracach instrumentologów niem.; s. były produkowane w Polsce o pół wieku wcześniej niż we Włoszech, choć ich ob. kształt został zapożyczony od wł. violi sopranowej i violi da braccio (w XVI w.); rozkwit szkół lutniczych (lutnictwo) przypadł na XVI-XVII w.; najważniejsze z nich to szkoła w Bresci (G. Bertolotti, G. Maggini), w Cremonie (rodziny Amatich, Ruggierich, Guarnerich, Guadagninich, A. Stradivari); w Niemczech najlepsze s. budował J. Stainer, w Polsce - rodzina Grobliczów, T. Głazowski, B. i J. Dankwartowie. Tajniki budowy dawnych s. (dobór drewna, klejów, kształt pudła i jego elementów) próbowano kopiować bezskutecznie metodami komputerowymi (np. skrzypce jap. firmy Yamaha); w wielu krajach eur. organizowane są konkursy lutnicze połączone z konkursami dla młodych skrzypków; najlepsze instrumenty osiągają cenę do kilkuset tysięcy dolarów.
JANIEWICZ, SOLO, ZŁÓBCOKI, SAEVERUD, SKRZYPCOWA MUZYKA, LALO, ORKIESTRA SYMFONICZNA, EISLER Hans, GAMBA, PANUFNIK
- skrzypce, tylko w lm , rzewne dźwięki...
- skrzypce, „butelka wódki”
- SKRZYPCE GWOŹDZIOWE, .