Francisco de (1746-1826)
hiszpański malarz i grafik, jeden z najwybitniejszych artystów przełomu XVIII i XIX w. Pierwsze jego prace (freski w kośc. El. Pilar w Saragossie) powstały pod wpływem G. Tiepola, prędko jednak przełamał konwencje artyst. obowiązujące od renesansu, znajdując nowe formy dla wyrażenia subiektywnych wizji i oddania ducha epoki. Od 1773 osiadł w Madrycie (projekty arrasów dla manufaktury A.R. Mengsa), 1786-99 gł. malarz dworu królewskiego. Od poł. lat 90. zaczął oddalać się od kręgów dworskich i przeciwstawiał się zasadom monarchii. Równocześnie (od 1792) w wyniku choroby głuchnie. Podczas okupacji Hiszpanii przez Napoleona I szybko znalazł się w obozie przeciwników cesarza. W 1824, aby uniknąć prześladowań skierowanych przeciw liberałom, wyjechał do Bordeaux, gdzie zmarł. W okresie dworskim G. tworzył portrety zachwycające kolorytem i psychologiczną charakterystyką postaci (Księżna Altamira z córką, Księżna Alba, Portret rodziny Karola IV) oraz sceny rodzajowe (Maja naga, Maja ubrana, Parasol, Nosicielka wody). Najbardziej wstrząsające są prace obrazujące walkę narodu hiszp. z wojskami Napoleona I (Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808, Olbrzym oraz kompozycja na ścianie jego domu w Quinta del Sordo Saturn pożerający własne dzieci). Tworzył też cykle graficzne (akwaforty i akwatinty) przedstawiające tragedie wojenne, wymierzone przeciwko nietolerancji, głupocie, zabobonom (Okropności wojny, Kaprysy, Szaleństwa, Tauromaquia - cykl poświęcony walkom byków). Sztuka G. inspirowała wielu artystów XIX i XX w.
PRADO, ROMANTYZMU SZTUKA, HISTORYCZNE MALARSTWO