POLSKA. LITERATURA. LATA 1949-55

to okres wzmożonej presji ideologicznej na pisarzy, od których wymagano twórczości zgodnej z zasadami realizmu socjalistycznego; presji tej ulegli powieściopisarze tej miary, co Andrzejewski, T. Konwicki, K. Brandys, jak i pomniejsi rangą talentu autorzy powieści "produkcyjnej" (B. Hamera, F. Wilczek) oraz poeci zarówno starsi (Broniewski, Ważyk, Jastrun, Gałczyński) jak młodzi, zw. "pokoleniem pryszczatych" (W. Woroszylski, W. Wirpsza, W. Szymborska, G. Lasota, A. Ścibor-Rylski); na emigracji powstawała zarówno literatura rozrachunku z totalitaryzmem wschodnim (relacje z łagrów Herlinga-Grudzińskiego, J. Czapskiego, eseistyka polityczna Miłosza), jak też publicystyka i utwory fabularne kręgu skupionego wokół redagowanej przez J. Giedroycia paryskiej (S. Vincenz, K. Jeleński, Gombrowicz), która odegrała wielką rolę w utrzymywaniu ciągłości pol. życia lit.; dzięki powstającym w kręgach polonijnych inicjatywom wydawniczym i czasopiśmienniczym mogły ukazywać się dzieła pozostałych po wojnie na Zachodzie pisarzy: Lechonia, Wierzyńskiego, Czuchnowskiego, Wittlina, Nowakowskiego; podobną, integracyjną rolę odegrały także nadające po polsku stacje radiowe na Zachodzie (, ). W kraju okres ten zaznaczył się jako czas upadku pol. literatury; praktycznie nie było wówczas nowych debiutów, zerwane zostały więzi z literaturą światową, którą zastąpiły dzieła, dawanych za wzór, pisarzy radzieckich oraz "postępowa" literatura zach. zawierająca elementy krytyki ustroju kapitalistycznego.