(lit.)
jedna z części Trylogii H. Sienkiewicza; najobszerniejsza i najbardziej popularna część tego cyklu historyczno-przygodowego; I wydanie 1886, wcześniej w latach 1884-86 drukowany w odcinkach w "Słowie"; akcja utworu toczy się w XVII w. w czasach najazdu szwedzkiego na ziemie Rzeczpospolitej; centralnym momentem jest obrona klasztoru na Jasnej Górze przed Szwedami (1655); główny bohater to Kmicic, który uwikłany w skomplikowaną intrygę podróżuje po Polsce od Wołmontowiczów, przez Kiejdany, Rozłogi, Warszawę, Częstochowę, Śląsk, Małopolskę, Lwów, Podlasie, znów Warszawę i ponownie Litwę; postać głównego bohatera jest nieco odmiennie nakreślona niż w pozostałych powieściach cyklu, Kmicic jest mniej "koturnowy" niż pozostali bohaterowie, jego charakter jest bardziej dynamiczny; ukazanie w powieści prawie beznadziejnego momentu historii w dziejach Polski stało się okazją do wskazania współczesnym Sienkiewiczowi roli społecznych więzów łączących naród. 1974 ekranizacja, reż. Jerzy Hoffman (w roli Kmicica Daniel Olbrychski).
- Potop, (1886)
- POTOP, wg Biblii klęska powodzi...
- wojna polsko-szwedzka, (potop szwedzki) 1655-60...