formacja kulturowa ukształtowana w 2. poł. XVI w., styl życia szlachty pol., nurt lit. i kultury barokowej. Mit o sarmackim rodowodzie szlachty wiązał jej pochodzenie z antycznym plemieniem Sarmatów i stał się apoteozą tradycji szlacheckiej, orientalnego przepychu stroju, kultu religijnego; głosił pochwałę "złotej wolności", cnót rycerskich, życia ziemiańskiego z jego sejmikowaniem i biesiadowaniem. Literacki obraz s. utrwalony został w Kazaniach sejmowych P. Skargi, Pamiętnikach J. Ch. Paska, Transakcji wojny chocimskiej W. Potockiego, Listach Jana III Sobieskiego adresowanych do Marysieńki. Pokolenie twórców oświec. krytycznie oceniło ten styl życia i myślenia rodaków, wskazując na zgubną dla narodu megalomanię i warcholstwo, np. Sarmatyzm F. Zabłockiego, Powrót posła J. Ursyna Niemcewicza.
sarmatyzm
Literatura polska