(mit. gr.) jeden z najważniejszych greckich bogów; patron sił witalnych natury, natchnienia, wina (miał być tym, który odkrył winną latorośl), opiekun sztuk pięknych; syn Zeusa i Semele, wyrwany z łona umierającej matki jako sześciomiesięczny płód, wychowywany w przebraniu dziewczynki (w obawie przed Herą), w młodości wygnany przez Herę i naznaczony szaleństwem, przemierzał różne kraje ucząc ich mieszkańców uprawy winorośli; w końcu po wielu perypetiach, odczarowany przez Kybele, osiadł na Olimpie, gdzie przeniósł z Hadesu także swoją matkę. Sądzi się, że kult D. zrodził się na Wschodzie i dopiero z czasem został włączony do świata olimpijskiego. Z pierwotnych obrzędów ku czci D. o charakterze orgiastycznym z czasem wykształciły się też uporządkowane formy sceniczne, dlatego przedstawienia teatralne były w Grecji związane z dionizjami; atrybutami D. były: gałąź winorośli, fallus, byk i kozioł; przedstawiany jako dojrzały mężczyzna, z brodą, w powłóczystych szatach, bądź młody, z odkrytym torsem, obwieszony bluszczem i winną latoroślą z kiściami winogron, z orszakiem roztańczonych menad; jego odpowiednikiem rzymskim był Bachus, w II w p.n.e. misteria dionizyjskie (pn. bachanalie) przeszły do Italii.
LIBER, BACHANALIE, TYRS, DRAMAT, AKROPOL ATEŃSKI, SEMELE, POEZJA CHÓRALNA, DIONIZJE, HERMOGENES, BLUSZCZ