lud indoeuropejski, który w XIX-XII w. p.n.e. utworzył imperium (rozkwit XVI-XIII w. p.n.e.) w środk. części Azji Mniejszej. Ok. 2400-1800 p.n.e. na tereny nad rzeką Halys (obecnie Kizilirmak) przybyły z Europy (prawdopodobnie od strony M. Kaspijskiego) ludy: Palaici, Luwijczycy i Nesyci; przyjęli nazwę od podbitego ludu H. Stare Państwo H. (1600-1450) zał. w XVII w. p.n.e., po zaciętych walkach z miejscową ludnością król Labarnasz, a do potęgi doprowadził je jego syn Hattuszilisz I; usytuował stolicę państwa w Hattuszasz (ob. Boğazköy), zajął państwo Luwijczyków, opanował wybrzeże M. Czarnego, dotarł do górnego Eufratu i przekroczył Taurus. Kolejny władca Murszilisz I uderzył na Hurytów w Syrii, a w 1531 p.n.e. ograbił i zniszczył Babilon. Ok. 1480 p.n.e., w okresie panowania Telepinusa, pomimo wprowadzanych reform (kodyfikacja prawa, zmiany w administracji i w wojsku, ustalenie zasad dziedziczenia tronu) Stare Państwo upadło. Przyczyniły się do tego wewn. spory i najazdy Luwijczyków, Hurytów i ludu Kaska. Po okresie przewagi Hurytów państwo H. zostało odbudowane (tzw. Nowe Państwo) po 1460 r. p.n.e. przez Tuthalijasa II; jego następca Suppiluliumas I zniszczył ok. 1380 p.n.e stolicę państwa huryckiego, następnie podporządkował sobie płn. Syrię; przesunął granicę do gór Libanu. Król Muwatallis umocnił pozycję H. jako głównej potęgi staroż. Wschodu (ok. 1294 p.n.e.), gdy w bitwie pod Kadesz nad Orontesem pokonał wojska faraona Ramzesa II Wielkiego. Zagrożenie ze strony Asyrii, Egei i plemion azjatyckich skłoniło Hattusilisa III do zawarcia ok. 1280 p.n.e. pokoju z Egiptem. W państwie H. władzę sprawował dziedziczny król współdziałający z radą królewską i zgromadzeniem wojowników. H. pozostawali pod silnym wpływem kultury Mezopotamii (pismo, religia); przejęli wiele elementów kultury materialnej podbitych ludów. Rozwinęli historiografię (roczniki hetyckie); przypuszcza się, że wpływy H. zaznaczyły się w najstarszej poezji greckiej. Ze względu na warunki naturalne podstawę gospodarki H. stanowiła hodowla (owce, bydło, konie) i rzemiosło (m.in. wytop metali ze złóż rud znajdujących się w państwie), a położenie na skrzyżowaniu dróg handlowych sprzyjało rozwojowi handlu (gł. z Asyrią). Wskutek najazdów ludów trackich i frygijskich (w bliżej nie znanych okolicznościach) państwo H. upadło ok. 1200 p.n.e. Rozproszeni H. przenieśli się do Palestyny i do Asyrii, gdzie utrzymywali się w kilku państewkach, które Asyryjczycy zniszczyli w VIII w. p.n.e.
- HETYTÓW RELIGIA, politeistyczna religia...
- HETYTOLOGIA, nauka filologiczna badająca...
- MINA, najstarsza znana miara...