starożytne państwo powstałe w III tysiącleciu p.n.e. na wsch. wybrzeżu M. Śródziemnego u stóp gór Libanu; F. nie tworzyła jednolitego państwa, samodzielne państwa-miasta stanowiły odrębne i niezależne jednostki polityczne, chociaż w pewnych okresach wyraźnie zaznaczała się dominacja jednych nad pozostałymi. Głównymi ośrodkami były: Akko (ob. Akka), Tyr (Sur), Sydon (Saida), Berytos (Bejrut), Gubal (Dżebel), Arwad (Ruad), Ugarit (Ras Szamra). Źródłem dobrobytu F. był handel prowadzony na wielką skalę w całym basenie M. Śródziemnego, a obok tego rzemiosło produkujące luksusowe artykuły na eksport (wyroby z metali, kości słoniowej, szkła, barwionych tkanin) oraz rolnictwo specjalizujące się w uprawach owoców i winnej latorośli. Położenie na skrzyżowaniu gł. szlaków komunikacyjnych sprzyjało rozwojowi miast fenickich, a pośrednictwo w handlu (kruszce szlachetne, cyna, cynk, miedź, ołów, drewno cedrowe, bursztyn i niewolnicy) przynosiło ogromne zyski. Żeglarze feniccy docierali w końcu II tysiąclecia p.n.e. do wszystkich zakątków M. Śródziemnego; mieli ścisłe kontakty handlowe z Egiptem, Mezopotamią (Sumerami, Asyryjczykami); zakładali kolonie w Afryce (Kartagina, Utica), Hiszpanii (Gades), na Cyprze (Kition, Amathusa), na Malcie, Sycylii, Sardynii; w IX w. p.n.e. dotarli na W. Kanaryjskie i Maderę; w pocz. VI w. p.n.e., na polecenie egipskiego faraona Necho, opłynęli Afrykę; prawdopodobnie dotarli także do wysp brytyjskich. Na temat historii F. wiadomo niewiele. Miastami rządzili królowie albo sufetowie (sędziowie), lecz ich władza była ograniczona przez rady możnych. W XV w. p.n.e. zaczął się polityczny upadek F., jej terytoria zostały podbite przez Egipcjan, a następnie przez Hetytów. Ponowne ożywienie nastąpiło w XI w. p.n.e., a rozkwit gospodarczy i polityczny w VIII w. Kolonie F. osiągnięły nieznany gdzie indziej poziom dobrobytu. Od IX w. p.n.e. F. była atakowana przez Asyryjczyków, 701 została opanowana przez asyryjskiego władcę Sanheriba, 677 zburzono Sydon; po 625 upadek Asyrii pozwolił odzyskać F. niezależność polityczną, lecz w tym czasie jej miejsce na szlakach handlowych zajęli Grecy. 586 F. znów utraciła niezależność ulegając wojskom władcy babilońskiego Nebokadnezara, po 538 cała została opanowana przez Persów; 332 Aleksander Macedoński zdobył Tyr, po jego śmierci tereny F. weszły w skład monarchii hellenistycznych, następnie Egiptu, Syrii; od 63 p.n.e. były pod panowaniem rzymskim; 395 n.e. należały do Bizancjum, a w VII w. przeszły pod panowanie arabskie. W dziedzinie kultury największym znanym osiągnięciem F. był wynalazek pisma alfabetycznego. Niewiele śladów pozostało po bogatej kulturze, literaturze, architekturze fenickiej, o których istnieniu wiadomo od późniejszych autorów greckich.
CYLICJA, ADONIS, TIGRANES I WIELKI, FENICKIE PISMO, ALMERÍA, SAFAKIS, FENICJANIE, NABUCHODONOZOR II, TYR, UTYKA
- Fenicja, w staroż. kraina na...
- Kanaan, w staroż. kraina na...
- Fenicjanie, lud w staroż., Semici,...