(polit. 1)
w ideologii marksistowsko-leninowskiej wprowadzone przez W.I. Lenina ogólne określenie nurtów filozof. i polit. wewnątrz ruchu robotniczego, postulujących "rewizję" doktrynalnych założeń, na jakich wspierały się partie komunistyczne; nurty takie pojawiły się już w XIX w. pod wpływem zróżnicowanych interpretacji marksizmu oraz konieczności dostosowania praktyki partii robotniczych do warunków polit. i społ., w jakich działały; do postaci jednolitej teorii poglądy "rewizjonistyczne" sprowadził działacz niem. socjaldemokracji E. Bernstein; jego teorię nazwano później r. prawicowym; istota poglądów Bernsteina sprowadzała się do kwestionowania dogmatu o konieczności rewolucji socjalistycznej i dyktatury proletariatu, propagował natomiast tezę o możliwości ewolucyjnego przejścia ustroju kapitalistycznego w socjalistyczny; jej konsekwencją miała być nowa strategia polit. socjaldemokracji, której zadaniem - jako partii demokratycznych reform - miało być stopniowe przekształcanie kapitalizmu, aż do zaniknięcia w nim podstawowych klasowych sprzeczności; na pocz. XX w. pojawiły się idee anarchistyczne (silne już wcześniej m.in. w ros. ruchu radykalno-demokratycznym) - kwestionujące potrzebę istnienia państwa i wzywające do utworzenia "społeczeństwa bezpaństwowego" oraz syndykalistyczne - uznające związki zawodowe za siłę zdolną przejąć na siebie wszystkie funkcje aparatu państwowego; tendencje te określano jako r. lewicowy (lewactwo, anarchosyndykalizm, anarchizm, neoanarchizm); w latach 70. XX w. pod wpływem tzw. kontrkultury, a także sytuacji w Chinach, pojawiły się poglądy skrajnie lewicowe (goszyzm, Nowa Lewica), których elementy przeniknęły do ideologii grup terrorystycznych (Czerwone Brygady, Frakcja Czerwonej Armii); pojęcie r. było wykorzystywane przez aparat partii komunistycznych i współpracujących z nim ideologów do walki z wszelkimi przejawami krytyki wewnątrz partii oraz z demokratyczną opozycją, na ogół w powiązaniu z teorią o istnieniu zewn. wroga (imperialistyczna agentura, syjonizm, masoneria, neofaszyzm); walką z r. uzasadniano stalinowskie krwawe czystki wśród działaczy partii komunistycznych w latach 30.; ataki na r. nasilały się gł. w okresie głębokich kryzysów polit. i społ. w krajach bloku radzieckiego (po 1956, 1968, 1970, 1976, po 1981); za najbardziej niebezpieczne dla siebie partie komunistyczne uznawały tezę o łagodzeniu konfliktu klasowego w rozwijającym się kapitalizmie typu europejskiego, a tym samym zanikaniu sprzeczności między kapitalizmem i socjalizmem (tzw. teoria konwergencji); teza ta likwidowała argumenty o istnieniu klasowego wroga i zagrożeniu imperialistycznym.
- rewizjonizm, 1. kierunek w międzynar.(...)
- rewizjonizm, (łac. revisio - ponowne...
- REWIZJONIZM, (polit. 2)