jedno z podstawowych pojęć marksizmu-leninizmu; typ rewolucji społ. prowadzącej do obalenia ustroju kapitalistycznego i ustanowienia ustroju socjalistycznego, a dokonanej przez masy pracujące z klasą robotniczą na czele i pod przewodnictwem partii typu marksistowsko-leninowskiego; celem r.s. jest ustanowienie społeczeństwa bezklasowego; w ustroju tym miała istnieć wyłącznie społ. własność środków produkcji służących dobru całego społeczeństwa ("każdemu według jego pracy"), co w perspektywie miało stanowić podstawę społeczeństwa komunistycznego ("każdemu według jego potrzeb"). Od momentu swego pojawienia się teoria r.s. ujawniała liczne sprzeczności, wynikające z nieuwzględniania historycznych realiów; jej gł. wyraziciele: K. Marks, F. Engels, od lat 40. XIX w. przewidywali zwycięstwo r.s. w krajach o najwyższym stopniu uprzemysłowienia i rozwoju cywilizacyjnego, czyli w zach. Europie, jednak przedmiotem ich zainteresowania był kapitalizm fazy przedmonopolistycznej i przedimperialistycznej (Manifest komunistyczny, Kapitał K. Marksa); W.I. Lenin, przejmując gł. kierunki analizy sprzeczności ustroju kapitalistycznego od Marksa i Engelsa, usiłował dostosować ich teorię do warunków przełomu XIX i XX w., w którym kapitalizm znajdował się w fazie najwyższej, tzn. imperializmu; r.s. miała, wg Lenina, wybuchnąć w kraju, który zarówno ze względów ekonomicznych, jak też ustrojowo-prawnych jest najsłabszym ogniwem imperializmu; wybuch rewolucji lutowej 1917, a potem rewolucji październikowej w Rosji miał być potwierdzeniem koncepcji leninowskich, które stały się podstawą praktyki politycznej Kraju Rad; realizowanie "dyktatury proletariatu" i szukanie potwierdzenia tezy o nieuchronności siłowego rozwiązywania konfliktów społ., rozwiniętej później przez J.W. Stalina w twierdzenie o "nasilaniu się walki klasowej w miarę postępów budownictwa socjalistycznego" miały być uzasadnieniem dla totalitarnego ustroju sowieckiej Rosji, prześladowań i fizycznego unicestwiania "elementów klasowo obcych", ograniczania wolności ludzkich, likwidacji wszystkich elementów klasycznego parlamentaryzmu i podporządkowania całości życia politycznego, społecznego, gospodarczego, kulturalnego hegemonii jednej partii, której nieomylność stawała się dogmatem; system ekonomiczny powstały w wyniku r.s. w Rosji, a później innych krajach okazał się całkowicie niewydajny, co prowadziło do poważnych, permanentnych niedoborów dóbr, usług, towarów; mimo dokonanej z czasem pewnej liberalizacji politycznej i gospodarczej w państwach, gdzie wprowadzano praktycznie teorię r.s., podstawowe dogmaty tej teorii pozostawały niezmienne; upadek tej ideologii paradoksalnie wzmocnił socjaldemokrację na świecie, marginalizując politycznie zarówno skrajną prawicę, jak skrajną lewicę.
REWOLUCJA SOCJALISTYCZNA
Historia
REWOLUCJA, PLECHANOW, REWOLUCJA FRANCUSKA 1789-99, LENIN, REWIZJONIZM