Arthur (1788-1860)
filozof niem.; pochodził z patrycjuszowskiej rodziny gdańskiej, która po zajęciu miasta przez wojska pruskie przeniosła się w proteście do wolnego miasta Hamburga; przeznaczony do kierowania rodzinną firmą odbył wiele podróży, co pozwoliło mu na opanowanie języków; po śmierci ojca zdecydował się na studia, początkowo u prywatnych nauczycieli, potem w Getyndze i Berlinie; po bankructwie rodzinnej firmy był jedynym z czł. rodziny, który dzięki zapobiegliwości zachował swoją część majątku; przebywał jakiś czas w Weimarze, gdzie nawiązał stosunki z Goethem i orientalistą Meyerem, który zapoznał go z filozofią indyjską; podjął wykłady w Berlinie, ale ich termin wyznaczył złośliwie na tę samą porę co Hegel - to pozbawiło go słuchaczy i przekreśliło jego karierę akademicką. Osią filozofii S. jest idea woluntarystycznego pesymizmu: rzeczywistość ze swojej istoty jest nieracjonalna i nigdy zracjonalizować się nie da. Interpretując po swojemu Kanta doszedł do wniosku, że "świat, jako rzecz sama w sobie jest ogromną wolą, która nie wie, czego chce, albowiem nie wie, tylko chce, właśnie dlatego, że jest wolą i niczym innym". Wola zawsze do czegoś dąży, ale jako wola partykularna, znajdująca wyraz w konkretnym bycie. Jako wola w ogóle jest tylko czystym dążeniem, pędem bez końca i celu. Ponieważ wola zawsze znajduje ujście w zmierzaniu do konkretnych celów, dąży często do celów wzajemnie sprzecznych, a świat jest jednym wielkim polem bitwy, w którym istnienie musi sprowadzać się do wyrządzania i doznawania krzywdy. W filozofii S. dokonuje się odwrócenie tradycyjnych ujęć ontologicznych i etycznych, dla niego zło jest pojęciem pierwotnym, a dobro wtórnym. Istnienie dobra jest zrozumiałe jedynie jako zaprzeczenie zła (a nie odwrotnie, jak w ujęciach tradycyjnych). Ten ontologiczny pesymizm S. wpłynął na myśl europejską końca XIX i początków XX w. (Nietzsche, Tołstoj, Hardy, T. Mann, Wagner). Wpływom S., które zaczęły się dopiero po jego śmierci, sprzyjał doskonały kształt literacki jego pism, które należą do arcydzieł prozy w j. niem. Gł. dzieła: Świat jako wola i przedstawienie, O widzeniu i kolorach, O woli w przyrodzie, O wolności ludzkiej woli, O podstawie moralności, Parerga i paralipomena.
HAGIWARA, NIEMIECKA LITERATURA, SÖDERBERG, GJELLERUP, PRZYBYSZEWSKI, IDEA, WAGNER, MODERNIZM, WOLUNTARYZM
- Schopenhauer Arthur, (1788-1860)
- ERYSTYKA, sztuka prowadzenia sporów;...
- REVICZKY, Gyula (1855-89)